ثروت افسانه‌ای حاج حسین ملک ازکجا آمد؟
ملک در سال ۱۳۱۶ بخش بزرگى از ثروت خود، از جمله کتابخانه و مجموعه بزرگى از آثار هنری و تاریخى‌اش را وقف آستان قدس رضوى کرد و تا تابستان سال ۱۳۵۱ که روى در نقاب خاک کشید، پیوسته بر شمار وقفیات و کمک‌هاى مالى‌اش افزوده شد
توریسم آنلاین: مى‌گویند روزى حاج حسین ملک (یا چنانکه در خراسان شهرت دارد، حاج حسین آقا ملک) همراه مباشر خود در راه مشهد بود. در قهوه‌خانه‌اى فرو آمدند تا چاى بنوشند و خستگى از تن به در کنند.
کنار قهوه‌خانه، باغى بود بزرگ و زیبا. حاج حسین، فریفته آن شد و به فکر خریدش افتاد. مباشر را فرستاد که از قهوه‌چى بپرسد باغ از آن کیست. مباشر رفت و پرسید و قهوه‌چى پاسخ داد که مالک باغ را از نزدیک نمى‌شناسم، اما نامش حاج حسین ملک است!
این داستان شاید افسانه‌اى بیش نباشد، افسانه‌اى که نظیر آن درباره حاج حسین ملک، متولد ۱۲۵۵ خورشیدى، بسیار گفته شده است و نشان از آوازه ثروت هنگفت او میان مردمان دارد، ثروتى که گمان مى‌رفت که حد و اندازه‌ای ندارد، اما افسانه نبود!
ثروت افسانه‌ای حاج حسین از کجا آمده بود و در کجا به کار گرفته شد؟ قطعاً او که از خانواده اى تاجر بود و پدر بزرگش «ملک التجار» خوانده مى‌شد، راه پول درآوردن و پول روى پول گذاشتن را خوب مى‌دانست، اما آنقدر علقه فرهنگى و دلبستگی ملى داشت که هم خود، از ثروت خویش بهره ببرد، هم چیزى عاید آیندگان سازد.
این که حسین در جوانى، فارسى و عربى را نزد دو تن از نام آوران عصر، یعنى شیخ مسیح طالقانى و میرزا ابوالحسن جلوه فرا گرفت، نشان مى‌دهد که پدرش، محمدکاظم ملک التجار، تربیت فکرى فرزند خویش را در کنار پشتیبانى مالى او، مهم تلقى مى‌کرد. این تربیت فکرى بدان پایه بود که وقتى حسین در ۲۵ سالگى همراه پدر به خراسان رفت و در نیشابور نسخه‌اى از دیوان ابن یمین فریومدى را به دست آورد، بى‌درنگ به استنساخ آن همت گمارد و به گردآورى کتب خطى علاقه‌مند شد.
ملک در سال ۱۳۱۶ بخش بزرگى از ثروت خود، از جمله کتابخانه و مجموعه بزرگى از آثار هنری و تاریخى‌اش را وقف آستان قدس رضوى کرد و تا تابستان سال ۱۳۵۱ که روى در نقاب خاک کشید، پیوسته بر شمار وقفیات و کمک‌هاى مالى‌اش افزوده شد، به گونه‌اى که در آن سال، کتابخانه‌اش افزون بر ۳۰ هزار کتاب خطى و چاپى به زبان‌هاى مختلف دنیا داشت. از همین رو است که امروزه، کتابخانه ملک داراى ۳۵ هزار کتاب چاپى، ۱۹ هزار عنوان نسخه خطى، ، حدود ۳۲۰۰ جلد کتاب چاپ سنگى، ۲۰۰۰ نشریه ادوارى و بیش از ۲۵ هزار کتاب چاپى قدیمى و تکرارى است.
نیکوکاری از جنس «فرهنگ»
حاج حسین ملک، تنها ثروتمند ایرانى نبود و تنها ثروتمند نیکوکار نیز به شمار نمى‌آمد، اما نیکوکارى‌اش از جنس دیگر بود.
در کشورى که بسیارى از ثروتمندان نیکوکار، کسب ثواب اخروى را منحصر به ساختن مسجد و حسینیه و نذرى ماه محرم مى‌دانند، خرید و وقف نسخه‌هاى خطى کمیاب یا تابلوى نقاشان بزرگ اروپایى و اهدای آن به بارگاه امام رضا «ع»، آن هم نه امروز که هفتاد و چند سال پیش، از ژرفاى نگاه مردى حکایت مى‌کند که تا به امروز کمابیش بى‌تکرار مانده است.
گفتنی است، ساختمان پیشین کتابخانه و موزه ملک در خانه پدرى او در بازار تهران قرار داشت، اما چون برای مراجعات مردم کافی نبود، آستان قدس رضوى، سال ۱۳۶۴ زمینى در باغ ملى تهران را که آن هم از اوقاف ملک بود، به ساختمان جدید موزه و کتابخانه اختصاص داد و از سال ۱۳۷۵ تا امروز، این محل پذیراى یادگارهاى حاج حسین ملک است.
