به گفته محلی‌ها نام شواز تغییر یافته شب باد یا شاه باد است. وجه تسمیه اسم روستا به بادهای شدیدی که شبها در روستا می‌وزد برمی‌گردد. به مرور زمان این اسم عوض شد و به شواز تبدیل شد.
توریسم آنلاین: در ۹۵ کیلومتری شهرستان یزد، روستایی تاریخی است به نام شواز که قدمت آن به سالهای قبل از ورود اسلام به ایران برمی‌گردد. روستای شوازاز توابع تفت است و ۶۸ کیلومتر ازاین شهرستان فاصله دارد.
به گفته محلی‌ها نام شواز تغییر یافته شب باد یا شاه باد است. وجه تسمیه اسم روستا به بادهای شدیدی که شبها در روستا می‌وزد برمی‌گردد. به مرور زمان این اسم عوض شد و به شواز تبدیل شد.
روستای شواز قدیمی‌ترین روستای شهرستان تفت است. این روستای قدیمی یک اثر باستانی مهم دارد که باعث شهرت آن شده است. قلعه شواز که بر اساس یافته‌ها مهمترین قلعه صخره‌ای کشور است باعث شده است که روستای شواز به یکی از مهمترین مناطق یزد تبدیل شود.
شواز، در جنوب شرقی استان یزد واقع شده و از جبال شرکوه تدریجاً فاصله می‌گیرد. این روستا با یک منظره‌ی طبیعی آرامش‌بخش و دست نخورده احاطه شده است؛ به گونه‌ای که در پشت روستا، کوهستانی قرار دارد و روبه‌روی آن، دشتی بسیار وسیع در ادامه می‌باشد.
شواز در پیچ و خم تاریخ
شواز یکی از روستاهای باستانی است که به تاریخ‌های دور برمی‌گردد. قدمت و تاریخچه‌ی این روستا را می‌توان از طریق قبرستان‌های باستانی آن، همانند قبرستان شواز و شواز کهنه، و همچنین قلعه بزرگ و استوار آن، به‌دست آورد. این موارد به وضوح نشان‌دهنده قدمت و عمق تاریخی این منطقه هستند. علاوه بر این، یافته‌های سنگ‌نگاری متعددی نیز وجود دارد که در مقایسه با سنگ‌نگاره‌های منطقه‌ی کوه ارنان (که به تاریخ ۷ تا ۱۲ هزار سال قبل برمی‌گردد)، شباهت‌های زیادی به آنها دارد. با این حال، تحقیقات باستان‌شناسی موفق به بررسی دقیق این موارد نشده است.
موقعیت جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی و وضعیت توپوگرافیکی روستای شواز، شباهت‌های قابل توجهی با روستای توران پشت نیر دارد. این روستا قدرتمندی است که مساحت بزرگی از کفه طاقستان را به تصرف خود درآورده و با کیفیتی اسطوره‌ای در ذهن افراد نقش می‌بندد. این ویژگی باعث شده تا روستا قادر به مقابله با تهدیدات حملات و غارت‌هایی از سوی دشمنان و تجاوزکنندگان شود که اغلب از سمت کفه و منطقه فارس روستا را تهدید می‌کرده است. این توانایی به شهرت روستا کمک کرده و امکان دوری از فاصله با مراکز و شهرهای بزرگ را فراهم نماید.
قلعه شواز به عنوان یک نماد قدرتمند، علاوه بر موقعیت استراتژیکی که در روستا دارد، وجود یک قلعه بلند و در مکانی مناسب واقع در جلوی روستا، ضریب دفاعی روستا را به دو برابر افزایش داده است.
یکی از مهمترین قلعه‌های کوهستانی که در استان یزد واقع شده، قلعه شواز است. این قلعه از نظر ساختاری بسیار بلند، قوی و شگفت‌انگیز است و چشم‌نوازی به همراه دارد. قلعه شواز بر روی یک صخره سخت و با ارتفاع تقریبی یکصد متر از سنگ‌های رسوبی سخت ساخته شده است و از اطراف توسط پرتگاه‌ها و خاک‌ریزه‌های تند، محافظت می‌شود. این قلعه به عنوان محلی برای زندگی و سکونت بشر در گذشته به کار گرفته شده است و مساحت تقریبی آن به ۵۰۰۰ متر مربع تخمین زده می‌شود.
دیوارهای اصلی قلعه از بیرون از سنگ و از درون از خشت ساخته شده‌اند. جرزها و سقف اتاق‌ها نیز اغلب از خشت ساخته شده و در برخی از طاق‌ها از آجر استفاده شده است. درگاه ورودی قلعه از آجر ساخته شده است. در طرف شرق قلعه، یک پله مرتفع و آجری وجود دارد که برای تخلیه آب استفاده می‌شده است.
سنگی که در قلعه استفاده شده است، از نوع سنگ‌های رسوبی است و پاشنه گرد قلعه نیز از سنگ ساخته شده است. درب اصلی قلعه پس از تعمیراتی که توسط سازمان میراث فرهنگی انجام شده است، به داخل قلعه منتقل شده و یک درب چوبی به جای آن نصب شده است. سقف یکی از اتاق‌های قلعه با تیرهای چوبی از چوب سنجد پوشیده شده است.
این قلعه دارای برج‌هایی است که برای نظارت و حفاظت از قلعه برپا شده‌اند، و برخی از بخش‌های آن با استفاده از سنگ‌آهنه و خشت ساخته شده‌اند. اما نکته قابل توجه درباره این برج‌ها، روش ساخت آنها است. پس از ساخت برج با خشت، نمای آن با استفاده از سنگ کار شده است تا استحکام و مقاومت در برابر حملات و تهاجم‌های خارجی افزایش یابد.
مصالح استفاده شده در ساخت این قلعه شامل سنگ، خشت و گل است. ملاط‌ها از گل تهیه شده و گاهی با افزودن کاه خرد شده تقویت و ریگ‌بندی می‌شوند. دیوارها و حوائط نیز از خشت ساخته شده‌اند. خشت‌ها در ساختار و شکل سه نوع مختلف قابل تشخیص هستند.
قلعه سنگی شواز برج سازی را از فرهنگ ساسانی اقتباس کرده است و متعلق به معماری آن دوره است. یکی از ویژگی‌های بارز این قلعه، وجود قوس‌هایی است که به دوران پیش از اسلام تعلق دارند. برخی از این قوس‌ها شامل قوس‌های دایره‌ای اشکانی، ساسانی و جناقی پس از اسلام می‌باشند، و نمونه‌هایی از آنها را در محل گنجینه آتشکده آذرگشب نیز مشاهده می‌کنیم.
قلعه شواز
در واقع مهمترین قلعه کوهستانی که در خاک یزد قرار دارد، قلعه شواز است. این قلعه، محکم، بزرگ و با منظره‌ای خوشبینانه است.همچنین، روی بدنه سنگی یکی از دیوارهای داخل قلعه، یک سنگ نبشته از قرن ششم کشف شده است که تاکنون در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است.
این سنگ نبشته، با نوشتارهای بدترکیب و در یک مکان عمومی واقع نشده است. این نوشته، از لحاظ هنری به‌صورت ابتدایی و نامناسب با استفاده از نوشتارهای بدترکیب کتابت و حکاکی شده است.
بر اساس تحقیقات انجام شده دربارهٔ سنگ نبشته‌های اسلامی در استان، هنوز کتیبه‌ای متعلق به قرن ششم در بناهایی مانند قلعه، مسجد، مدرسه و غیره که به طور معمول دارای کتیبه باشند، دیده نشده است. تمامی کتیبه‌های مورد بررسی مربوط به قرن ششم، مربوط به سنگ قبر و سنگ محراب است که نمونه‌های آنها در قبرستان شواز موجود است. اما سنگ نبشته‌ای که در داخل قلعه کشف شده است، منحصر به فرد است و در تعیین تاریخ قلعه اهمیت دارد.
به نظر می‌رسد که برج‌های ساسانی به منظور استحکام بخشی و افزایش توان دفاعی، با استفاده از سنگ نماسازی شده‌اند. قلعه شواز نیز با روش معماری ساسانی ساخته شده است. همچنین، چند قطعه سفال خاکستری که در داخل قلعه کشف شده‌اند و دو قطعه از آنها دارای تزئینات کنده هستند، احتمالاً مربوط به سفال‌های خاکستری دوران تاریخی هستند. وجود چند مغازه در داخل قلعه که در دل سنگ کنده شده‌اند، شاهکاری از قدمت و باستانی بودن شهر شواز است.
قبرستان شواز در خاک یزد یکی از قبرستان‌های منحصر به فرد است. در این قبرستان، بالای و پایین قبرها دو تخته سنگ زمخت و پهن در زمین نصب شده‌اند که حدود نیم متر از زمین بالا می‌آیند و بر روی آنها هیچ نوشته‌ای وجود ندارد. ظاهر عمومی قبرستان و ترتیب و رنگ سنگ‌ها و تیرگی آنها نشان‌دهنده قدمت قبرستان است.
چطور به شواز برسیم؟
برای رسیدن به روستای شواز از شهرستان یزد به سمت ابرکوه حرکت کنید. بعد از طی مسیر به روستای علی‌آباد خواهید رسید. از آنجا به سمت روستای شواز راهتان را ادامه دهید. می‌توانید این روستای زیبا و خوش آب‌وهوا را در امتداد سلسله جبال شرکوه پیدا کنید.
بهترین زمان برای دیدن شواز چه زمانی است؟
بهترین زمان برای سفر به استان یزد و دیدن دیدنی‌های اطراف آن مانند شهرستان تفت و قلعه شواز، اوایل بهار و اوایل پاییز است. یزد در این موقع از سال آب‌وهوای نسبتا خنک و مطبوعی دارد و برای مسافرت و گشت‌وگذار مناسب است.
