به گفته‌های زمین شناسان حوضچه‌های کم عمق و رنگارنگ باداب سورت طی میلیون‌ها سال شکل گرفته و دقیق‌تر اینکه به طور متوسط هر یک سانتیمتر از آن طی 300 سال ساخته شده است، اما چرخ‌خودروهای گردشگران و حتی گامی که یک مسافر روی رسوبات چشمه می‌گذارد، به راحتی زحمات چند هزارساله طبیعت را هدر می‌دهد
توریسم آنلاین: چشمه‌ها، پله پله بر هم سوار شده‌اند تا پدیده‌ای شکل بگیرد که در زیبایی بی‌همتاست. چشمه‌های باداب سورت که به عنوان دومین اثر طبیعی – ملی ایران نامی آشنا برای گردشگران است.
باداب سورت، مجموعه چشمه‌های رنگارنگی است در دل کوه که در سقوط به سمت پایین، میلیون‌ها سال پله پله سنگ را خراش داده و حوضچه‌های مختلفی ایجاد کرده است.
این مکان جزء پدیده‌های جوان زمین شناختی است که اگر به آن اجازه دهیم، می‌توانیم فعالیت و فرایند زمین شناختی مؤثر در شکل گیری‌اش را ببینیم؛ جریان آب به درون زمین و سپس خروج آن به صورت چشمه‌ای در دامنه‌ای کوه و رسوب تراورتن بر دامنه، داستان به ظاهر ساده‌ای از فرآیند رسوب گذاری است، اما آیا تمام ماجرا همین است؟
چشمه‌های رسوب ساز
چشمه‌ها به عنوان یکی از پدیده‌های زمین شناسی و یکی از انواع منابع آبی، انواع مختلفی دارند؛ چشمه‌های قابل شرب، چشمه‌های آبگرم و آب سرد از این میان، فعالیت چشمه‌هایی که یا با تشکیل ساختارها و اشکال جالب همراه است یا مصارف درمانی دارند، بیشتر شناخته می‌شوند و عنوان «چشمه‌های رسوب ساز» را با خود همراه می‌کنند.
چشمه‌های تراورتن ساز باداب سورت در منطقه‌ی روستای «اورست»، یکی از معروف‌ترین چشمه‌های رسوب ساز است.
باداب سورت است و پله‌هایی رنگین که هر کدام حوضچه‌ای پر از آب تشکیل داده‌اهند؛ حوضچه‌هایی کوچک و بزرگ با تصویری از آسمان. آبی که از چشمه‌های تراورتن ساز بالادست در طی سال‌ها به سوی پایین دامنه‌ی کوه جریان یافته، سبب تشکیل پله‌های رسوبی شده است.
لایه‌های شکننده و ظریف افقی تراورتن و کنگره‌هایی که حاصل سرریز آب هستند، در دیواره‌ی هر پله دیده می‌شود. از سوی دیگر چیدمان افقی پله‌ها نیز به خوبی فرآیند رسوب گذاری موثر در تشکیل پله‌ها را نشان می‌دهند. بهتر است کمی در تعریف خود تعلل کنیم و برای بهتر دانستن این ماجرا، اول بدانیم تراورتن چیست.
تراورتن‌های صبور باداب سورت
تراورتن سنگ آهکی است که به دلیل فعالیت چشمه‌های رسوب ساز تشکیل می‌شود. برای ایجاد آن، ابتدا آب‌های سطحی مثل آب باران از شکستگی‌ها و درزهای سنگ‌ها یا منفذهای خاک به داخل زمین نفوذ می‌کند.
این آب به تدریج راه خود را به اعماق زمین باز کرده، به طوری که گاهی در امتداد گسل ها و گاه بین لایه‌های مختلف سنگی حرکت کرده و پایین می‌رود.
در این مسیر، آب به دلایل مختلفی مانند عبور از کنار یک توده‌ی ماگمایی گرم می‌شود. آب گرم باعث حل شدن کربنات کلسیم لایه‌های سنگ آهک که در بخش‌های عمیق‌تر زمین قرار دارند، می‌شود.
همچنین آبی که خاصیت اسیدی داشته باشد نیز می‌تواند کربنات کلسیم را در خود حل کند. خاصیت اسیدی با گاز کربنیک موجود در هوا یا سنگ‌هایی با خاصیت اسیدی که در مسیر جریان آب زیرزمینی هستند. در آب ایجاد می‌شود. علاوه بر کربنات کلسیم بسیاری از عناصر حل خواهند شد.
این آب همیشه در اعماق زمین نمی‌ماند و همانطور که از طریق شکستگی‌ها به داخل زمین رفته بود، اکنون نیز از جایی دیگر و به تدریج به سمت خروجی‌هایی مانند مظهر یک چشمه جریان می‌یابد.
با رسیدن به سطح زمین، دما و فشار آب تغییر خواهد کرد و رسوبات محلول در آب به صورت رسوب‌هایی با رنگ‌های متفاوت در مسیر خروجی جریان آب رسوب خواهنند کرد. طی سالیان متوالی، چیزی بیش از دو میلیون سال، رسوبات تراورتن به صورت لایه لایه در مسیر جریان آب خارج شده از چشمه‌ی باداب سورت به تدریج نهشته شده‌اند.
چشمه چشمه، رنگ رنگ
بسته به اینکه چشمه‌ی تراورتن ساز در چه محلی واقع شود، پدیده‌های رسوبی حاصل از فعالیت آن متفاوت خواهد بود. گاهی مانند باداب سورت، چشمه‌های مولد در دامنه‌ی کوه قرار دارند و در نتیجه رسوب‌های حاصل از فعالیت چشمه به صورت پلکان‌های افقی در مسیر رو به پایین دست آب و در دامنه‌ی کوه دیده می‌شوند.
گاهی نیز چشمه‌های مولد رسوب‌های آهکی مانند مجموعه‌ی تخت سلیمان بسیار بزرگ‌تر هستند، به طوری که محل قرار گیری مجموعه‌ی تخت سلیمان روی سکویی آهکی است.
این مجموعه به همراه دریاچه‌ی طبیعی، کانال‌های آب با دیواره‌های عمودی، زندان سلیمان و مجموعه چشمه‌های آبگرم معدنی، همگی حاصل فعالیت چشمه‌های جوشنده‌ی آهکی در امتداد گسل‌های بزرگ و فعال هستند، در منطقه‌ی اورست نیز گسل‌های بزرگ و فعالی هستند که احتمال دارد فعالیت چشمه‌های باداب سورت در ارتباط با آنها باشد.
حوضچه‌های پلکانی باداب سورت
باداب سورت از سه چشمه تشکیل شده است که آب هر کدام از چشمه‌ها با دیگری از نظر ترکیبات و دما متفاوت است.
وجود شوری زیاد در آب چشمه‌ها باعث می‌شود که آب برخی از حوضچه‌ها در زمستان یخ نزند. ترکیب رنگی کم نظیری که در باداب سورت دیده می‌شود، به علت وجود ناخالصی‌های متفاوت مانند ترکیبات آهن و ترکیبات گوگرد در آب چشمه است. البته احتمال رشد ریز جلبک‌ها در آب این چشمه‌ها نیز از سوی محققان ارائه شده است که یکی از دلایل ترکیب رنگی نهشته‌های باداب سورت دانسته می‌شود.
در گذر زمان رسوب گذاری تراورتن به صورت سنگ رسوبی متخلخل یا نهشته‌های بلورین، حوضچه‌های پلکانی را در منطقه‌ی اورست ایجاد کرده است.
اکنون حوضچه‌های پلکانی را در منطقه‌ی اورست ایجاد کرده است. اکنون حوضچه‌های قدیمی‌تر که بازمانده فعالیت چشمه‌ها در گذشته هستند نیز در منطقه دیده می‌شود. در پایین دست چشمه‌ها، معادنی برای برداشت سنگ تراورتن وجود دارد.
چشمه‌های تراورتن ساز، گاه پدیده‌های رسوبی کم نظیری مانند باداب سورت بخشی از مجموعه‌ی میراث زمین شناختی ایران را تشکیل می‌دهند و گاه ذخائر بسیار بزرگی را مانند معادن تراورتن تکاب ایجاد کرده است.
