پس از انقلاب شکوهمند اسلامی تصمیم بر آن می شود که تمامی اموال منقول ذی‌قیمت اعم از خریداری با اهدایی که سال‌ها در اقصی نقاط ایران متعلق به بانک ملی است جمع آوری و طبقه بندی شود و نهایتا در ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی ایران که زمانی شعبه مرکزی بانک ملی بود و مدت ها کاربرد بانکی نداشت به عنوان موزه مورد بهره برداری قرار گیرد که البته این امر به طور رسمی در تاریخ بیست و یکم تیرماه ۱۳۹۶ محقق شد.
توریسم آنلاین: یکی از زمینه‌های تخصصی در موزه ها موزه بانک ها هستند . چندین بانک ایرانی تاکنون اقدام به تاسیس موزه کرده اند که این موزه‌ها نشان می‌دهند چگونه ایران با صنعت بانکداری مواجه شد. در این مطلب می‌خواهیم به بانک‌هایی بپردازیم که در طول سال‌های فعالیت خود، به راه‌اندازی موزه پرداخته اند.
در تمدن‌های باستانی بین‌النهرین و فلات ایران نذر و اهدای هدایا به معابد و زیارتگاه ها برای به دست آوردن آن چه خواهان آن هستند و یا اعتقاد به زندگی پس از مرگ همیشه وجود داشته که این امر موجب می شد اشیای مورد استفاده متوفی که گاه قیمتی و گاه کم ارزش بودند در گورها و همراه مرده قرار گیرند و سال ها پس از گذشت زمان و متروک شدن آن مکان‌ها به دلایل متعدد مورد تاراج اقوام بیگانه قرار گیرند و به همراه غنایم جنگی دیگر سر از مجموعه ها درآورند؛ اما در یونان چنین نبود.
این قوم عادت داشت اشیای نفیس دارای جنبه معنوی را در معابد جمع آوری کند. در روم نیز غنایم جنگی نفیس را در اماکن عمومی چون پارک ها و حمام ها به نمایش می گذاشتند. از طرفی دیگر به علت نبود نظام مالی و بانکی صحیح، ثروتمندان برای اینکه بتوانند از منافع مالی‌شان حفظ و حراست کنند به خریداری اشیای گرانقیمت پرداختند تا نه تنها ثروتشان حفظ شود بلکه در مقابل چشمانشان آنها را حراست کنند.
موزه بانک سپه
نخستین بانک ایرانی با سرمایه خالص ایرانی از محل وجوه بازنشستگان ارتش در اردیبهشت ۱۳۰۴ به نام بانک پهلوی قشون با اجاره دو باب مغازه فرش فروشی روبه‌روی مدرسه دارالفنون تهران آغاز به کار کرد.
در ابتدا فقط هدف مؤسسه سامان دادن به امور مالی ارتش بود. ولی بعد از یک سال با افزایش سرمایه، هدف بانک رفع احتیاجات ایران در امور تجاری و اقتصادی ذکر شد.
با گذشت زمان و فراز و فرودهای جامعه، ماهیت و اساسنامه و اهداف بانک رفته رفته دچار تغییراتی شد و در سال ۱۳۲۵ به بانک سپه تغییر نام یافت. از دیدگاه بین المللی نیز بانک سپه واحدهای بانکی در کشورهایی چون آلمان، ایتالیا و فرانسه دارد و یک بانک بین المللی نیز در انگلستان دارد.
در مسیر ایجاد موزه بانک سپه، می توان از تیمسار آق اولی، مدیرعامل وقت بانک نام برد. وی همزمان عضویت و ریاست انجمن آثار ملی ایران را نیز به عهده داشت. از سال ۱۳۳۶ تا سال ۱۳۴۶ به جمع آوری مسکوکات مجموعه های مختلف پرداخته شد.
پس از جمع آوری و ایجاد مکانی مناسب در کنار کتابخانه بانک، موزه افتتاح شد و تا سال ۱۳۵۲ بازدید از موزه برای پژوهشگران و افراد عالی رتبه داخلی و خارجی بود. سپس طبق دستور مدیرعامل وقت، موزه برای عموم بازدیدکنندگان آزاد و رایگان اعلام شد.
موزه بانک سپه دارای مجموعه بی نظیری از مسکوکات ادوار مختلف تاریخی و اسلامی است که پس از انقلاب شکوهمند اسلامی مورد توجه بیشتری قرار گرفت و مدیران عامل وقت به منظور غنای آن اقدامات اساسی انجام دادند.
این موزه غنی و منحصر به فرد که از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۹۲ به عنوان موزه سکه بانک سپه نامیده می شد در ۱۴ اسفندماه ۱۳۹۵ با توجه به تنوع آثار و ظرفیت های عدیده ای که داشت از فضای ۳۵۰ مترمربعی به یک فضای ۱۱۸۰ مترمربعی انتقال یافت و به عنوان «موزه بانک سپه» نام گذاری شد.
موزه دارای سه سالن مجزاست که طبیعتا اولین گالری به کمیاب ترین سکه های ادوار تاریخی (قبل و بعد از مسیحیت)، چه حکومت‌های مرکزی چه محلی که حتی به مدت یک روز تا یک ماه حکومت کرده اند و همچنین حکومت‌های اسلامی تا عصر حاضر متعلق است.
دومین سالن با عنوان «گالری نقاشی» متعلق است به تابلوهای نقاشی افرادی چون سهراب سپهری، ایران درودی، رضا مافی، صادق تبریزی و سالن سوم نیز با عنوان «بانک سپه به روایت تاریخ» مهیا شده که بر اساس سرگذشت بانک سپه در گذر زمان با استناد به اسناد و مدارک و عکس ها و بازسازی شعبه مشهد متعلق به سال ۱۳۲۴ است که از جذابیت فوق العاده ای در مرور تاریخ شفاهی بانک سپه برخوردار است.
موزه بانک ملی ایران
قانون تأسیس بانک ملی ایران در جلسه مورخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۰۶ به تصویب مجلس رسید و نهایتا در روز بیست شهریور ۱۳۰۷ این بانک در تهران رسما کار خود را آغاز کرد. در زمانی که ساختمان صندوق پس‌انداز بانک (تقریبا روبه روی کوچه برلن کنونی) ساخته می‌شد، خانه بسیار زیبایی که در پشت این ساختمان واقع بود نیز خریداری شد.
این بنا از زیباترین یادگارهای تاریخی شهر تهران محسوب می شود و متعلق به دوران ناصری است. در واقع این بنای خوش ساخت را در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی معماری به نام محمد معمارباشی معروف به «به بابا» ساخته است. در گذر زمان این بنا پس از خریداری کاربردهای متفاوتی داشته از جمله دایره فلاحت و کشاورزی، محل پذیرایی میهمانان باشگاه و نهایتا کتابخانه تا اینکه در پنجاهمین سالگرد تأسیس بانک ملی تصمیم می گیرند هدایا و پیشکش هایی که از کشورهای مختلف به بانک اهدا شده را در این خانه نگهداری کنند؛ یعنی در واقع کلید افتتاح موزه خصوصی بانک ملی ایران در این مکان زده می شود.
پس از انقلاب شکوهمند اسلامی تصمیم بر آن می شود که تمامی اموال منقول ذی‌قیمت اعم از خریداری با اهدایی که سال‌ها در اقصی نقاط ایران متعلق به بانک ملی است جمع آوری و طبقه بندی شود و نهایتا در ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی ایران که زمانی شعبه مرکزی بانک ملی بود و مدت ها کاربرد بانکی نداشت به عنوان موزه مورد بهره برداری قرار گیرد که البته این امر به طور رسمی در تاریخ بیست و یکم تیرماه ۱۳۹۶ محقق شد.
موزه بانک کشاورزی
بانک فلاحتی در آغاز به عنوان شعبه ای از بانک ملی شکل گرفت و سنگ بنای آن در سال ۱۳۰۹ گذاشته شد. بانک مذکور همچون سایر بانک های قدیمی کشور دارای کتابخانه و موزه است (کتب تخصصی و اشیایی که گذر زمان ارزش آن را به ما نشان می دهد). در ساختمان مرکزی، کتابخانه پژوهشی- تخصصی به وسعت ۳۰۳ مترمربع وجود دارد که در سال ۱۳۴۰ تأسیس شده و برای همکاران و پژوهشگران مورد استفاده است.
این کتابخانه در طبقه دوم ساختمان قرار دارد که اسنادی چون بنچاق‌های قدیمی، دفاتر اندیکاتوری با دستخط استاد شهریار، اسناد قدیمی و تعدادی از اشیای قدیمی بانک‌های ادغامی آن دیده می شود و همچنین در طبقه دوم تابلوهای ارزشمند هنرمندان نقاش کشور به نحو بسیار زیبا و درخور و شایسته ای در راهروها و کریدور به نمایش گذاشته شده است.
موزه بانک مرکزی ایران
در بین سال های ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۹ جمعاً ۱۴ بانک جدید تأسیس شد و در این میان تنها بانک جدیدالتأسیسی که درپی احساس نیاز به عنوان نهادی حاکمیتی در حوزه پول و بانک شروع به کار کرد تا بتواند بر نظام بانکی کشور نظارت کند و درپی اجرای یک سیاست پولی و اعتباری به عنوان یک مؤسسه مستقل عمل کند بانک مرکزی بود.
بانک مرکزی ایران در هجدهم مردادماه ۱۳۳۹ پا به عرصه گذاشت و در میان اختیارات بانک مرکزی و وظایف آن در قبال دولت و مردم، خزانه جواهرات ملی یا به عبارتی «موزه جواهرات ملی» نیز از جهت حفظ و صیانت و حراست به عهده این بانک است.
خزانه فعلی جواهرات در سال ۱۳۳۴ ساخته شد و در سال ۱۳۳۹ با تأسیس بانک مرکزی ایران به این بانک سپرده شد و اما اقلام جمع آوری شده در این خزانه عموما جواهر و گوهر و نفایسی است که قدمت بعضی از آنها به قبل از صفویه می رسد که توانسته است جذابیت فوق العاده ای را به نمایش بگذارد.
موزه بانک تجارت
بانک تجارت از ادغام دوازده بانک به ثبت رسید و در نهایت با مالکیت دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ بیست و نهم آذرماه ۱۳۵۸ آغاز به کار کرد. ساختمان بانک تجارت که در ضلع شرقی میدان امام خمینی (ره) با نمای آجری زیبا خودنمایی می کند سابقا ساختمان عمارت خورشید نام داشت.
در واقع این مکان منزل شخصی میرزا قهرمان امین لشکر بوده که در سال ۱۲۹۲ هجری قمری ساخته شد ولی در سال ۱۳۰۶ تخریب و به جای آن بنای کنونی ساخته شد و در سال ۱۳۰۸ افتتاح شد. موزه بانک تجارت در سال ۱۳۸۱ با بهره برداری از یک طبقه از ساختمان فعلی بانک تجارت که دارای چهار طبقه است، افتتاح شد که با تنوع آثار ارزشمند و ساختمان های متعدد قدیمی که از بانک های ادغامی باقی مانده در مسیر غنابخشی و آغازی دوباره است.
موزه بانک پاسارگاد
بانک پاسارگاد بانکی با مالکیت خصوصی است که در بیست و دوم شهریورماه ۱۳۸۴ فعالیت خود را آغاز کرد. بانک پاسارگاد، در واقع دارای اولین موزه هنرهای تجسمی معاصر بانکی است و با آثار هنرمندان معاصر برای اولین دوره نمایش تعداد ۱۹۴ اثر از آثار ارزشمند و منحصر به فرد گنجینه خود را در ۱۴ مهر ۱۳۸۸ در موزه صبا و فرهنگسرای هنر به نمایش گذاشت.
