تاسوعا و عاشورا کجا برویم؟
تبریز از جمله شهرهایی است که آیین‌های عاشورایی در آن در دهه ابتدایی محرم با شکوه فراوان برگزار می‌شود. در این شهر چند آیین عزاداری مهم داریم؛ شاه‌حسین‌گویان (شاه حسین، وای حسین)، شبیه‌خوانی و مراسم «شمع پای لاماخ» (توزیع شمع). به علاوه بازار تبریز که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده محلی برای برگزاری مراسمهای عاشورایی است.
توریسم آنلاین: در نیمه تیرماه، عاشورا و تاسوعا را داریم.ایرانی ها ارادت ویژه ای به سالار شهیدان امام حسین (ع) دارند. اکثر خانواده های ایرانی ساکن شهرهای بزرگ در ایام تاسوعا و عاشورا و تعطیلی آن که امسال به تعطیلی پنج شنبه و جمعه پیوست شده و یک تعطیلی 4 روزه خوب پیش پای مردم گذاشته به شهر ها و روستاهای زادگاهشان سفر می کنند تا درآیین‌های عاشورایی شرکت کنند. در این گزارش به معرفی شهرها و آیین‌‌‌هایشان می‌پردازیم .
-
مراسم «شمع پای لاماخ» تبریز
تبریز از جمله شهرهایی است که آیین‌های عاشورایی در آن در دهه ابتدایی محرم با شکوه فراوان برگزار می‌شود. در این شهر چند آیین عزاداری مهم داریم؛ شاه‌حسین‌گویان (شاه حسین، وای حسین)، شبیه‌خوانی و مراسم «شمع پای لاماخ» (توزیع شمع). به علاوه بازار تبریز که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده محلی برای برگزاری مراسمهای عاشورایی است.
در تیمچه لر که به تیمچه «حاج شیخ» معروف است از روز اول تا سیزدهم این ماه مراسم روضه‌خوانی برگزار می‌شود. مراسمی که بازاری‌ها ادعا می‌کنند لااقل ۱۵۰ سال قدمت دارد. در این روضه‌خوانی که با زبان ترکی و فارسی انجام می‌شود.
عزاداران بر سینه و زانوی خود میزنند. در پایان و ابتدای گروه در گذشته چراغ زنبوری روشن می‌کردند، اما در این سال‌ها ژنراتور جایگزین شده و باعث روشنایی صف شرکت‌کنندگان در مراسم می‌شود. در این ماه همچنین زنان اقسام مرثیهها را در مراسم‌ها می‌خوانند و سفره‌هایی هم پهن می‌کنند.
اوج مراسمهای دینی در تبریز «شاه‌حسین‌گویان» است، این مراسم از چند روز مانده به محرم در این شهر شروع شده و تا ظهر عاشورا ادامه دارد. کسانی که به تبریز سفر می‌کنند اگر به محله‌های قدیمی این شهر سری بزنند در خیابانها چوب‌هایی را که برای این مراسم استفاده می‌شود، می‌بینند.
با فرارسیدن شب عزاداران دو صف مجزا می‌شوند و در دست‌شان چوب‌دستی به نماد شمشیر در دست می‌گیرند و دست چپ را در کمر نفر دوم حلقه می‌کنند. همزمان که این صف‌ها در حال حرکت است نوحه‌خوانی شده و عزاداران به شکل مشخصی پاها را حرکت داده و در نوحه‌خوانی شرکت می‌کنند.
این مراسم منحصر به شمال غرب ایران است و در جای دیگری نمی‌توانید آن را ببینید. برای دیدن این مراسم در تبریز یکی از محله‌ها، محله «امیرخیز» است؛ محله‌ای که خانه ستارخان، یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر ایران، در آن واقع شده است. مراسم مشعل‌گردانی(پولکه) از دیگر مراسمهای متفاوت است که در شهرستان عجب‌شیر برگزار می‌شود.
پولکه‌‌‌ها همان توپ‌های آتشین هستند که با پارچه ساخته شده‌اند. آنها را پس از نفت‌اندود کردن آتش میزنند و در شب تاسوعا و عاشورا در تاریکی شب چرخانده می‌شوند. آنها نمادی از ۷۲ شهید کربلا هستند. توزیع شمع هم مراسم دیگری است که در ایام محرم و دهه اول در آذربایجان شرقی برگزار می‌شود. بر اساس باورهای عمومی روشن کردن شمع در غروب روز تاسوعا به برآورده شدن حاجت عزاداران کمک می‌کند.
-
شمع‌گردانی در اردبیل
اردبیل هم حال و هوای خاص خود را در محرم دارد. در اولین دهه این ماه، عزاداران هر شب از مسجد یک محله به سمت مساجد دیگر می‌روند و با هم عزاداری می‌کنند، در زمان حرکت آنها نشان و بیرق خاص خود را هم دارند. فراتر از حرکت از مساجد از دوم تا هشتم محرم هم محلات این شهر به سمت بازار رفته و در این منطقه عزاداری می‌کنند، در این بازه زمانی بازاریان به پذیرایی از آنها مشغول می‌شوند.
در بازار اردبیل عزاداری در محله «اونچی میدان» شروع می‌شود و بعدتر محله‌های دیگر یعنی سرچشمه، عالی‌قاپو، پیرعبدالملک، اوچدکان و طوی به بازار می‌آیند. آیین شمع‌گردانی مشابه تبریز در اردبیل نیز اجرا می‌شود. این مراسم از صبح تاسوعا در این شهر شروع شده و تا غروب ادامه دارد.
در این روز همچنین شاهد اجتماع بزرگ عزاداران در میدان عالی‌قاپوی اردبیل هستیم. در روز عاشورا نیز خیابان‌های اردبیل شاهد انبوه مردم است و شامگاه این روز مراسم شام غریبان برگزار می‌شود.
-
یزد؛ نخل‌برداری
هر ساله در ایام محرم، آیین «نخل‌برداری» به عنوان یک رویداد مراسمی و مذهبی محبوب در یزد برگزار می‌شود. اگرچه این آیین در جنوب خراسان، سمنان، کاشان و چند شهر دیگر نیز اجرا می‌شود، اما یزد در آیین نخل‌برداری یا نخل‌گردانی نسبت به دیگر شهرها شناخته‌شده‌تر است.
«نخل» سازه چوبی تابوت‌مانندی است که با پوشش سیاه و انواع شالهای رنگارنگ و آیینه پوشانده شده است و در روز عاشورا در شهر گردانده می‌شود. پس از اتمام مراسم نخل بستن، عزادارن نخل را بلند کرده و چند بار در فواصل زمانی متفاوت و در هر بار، یک تا سه بار در طول و عرض یا مقابل حسینیه و میدان حرکت می‌دهند. این مراسم به طور نمادین تداعی‌گر مراسم تشییع پیکر امام حسین (ع) و پیکر شهدا در کربلا است.
لاهیجان؛ چهل منبر
مراسم چهل‌منبر در شب تاسوعا و چند ساعت قبل از اذان مغرب در شهر لاهیجان برگزار می‌شود. در این شب خانه‌هایی که در طی سال گذشته مراسم روضه برپا کرده بوده‌اند، منبر روضه یا یک صندلی را در جلوی خانه قرار داده و مقداری برنج، مجمری از آتش و دو ظرف خالی کنارش می‌گذارند. پس از تاریکی هوا، حاجت‌مندان با ۴۰ شمع مخصوص رشته‌ای و ۴۰ دانه خرما از ۴۰ عدد از این منبرها می‌گذرند، در هر یک شمعی روشن می‌کنند، دانه‌ای خرما بر آن می‌گذارند و مشتی برنج از آن برداشته و برای ادای حاجتشان دعا می‌کنند.
این آیین مذهبی و مردمی از زمان‌های دور، به‌ویژه از زمان صفویه، هرسال با شور و حالی معنوی در لاهیجان تکرار می‌شود و امروز علاوه بر جنبه مذهبی، به یکی از جاذبه‌های گردشگری منطقه نیز تبدیل شده است.
زنجان؛ تجمع عاشورایی
یکی دیگر از مراسمات پرشکوه عاشورایی، در شهر زنجان برگزار می‌شود و آیین عزاداری محرم را با یک «تجمع عاشورایی» در میدانی بزرگ به شکلی توصیف‌ناپذیر به نمایش می‌گذارد. مراسم تجمع عاشورایی شهر زنجان به عنوان دهمین میراث معنوی ایران به ثبت رسیده است.
همچنین هر ساله بسیاری از مردم نذورات خود را به حسینیه اعظم زنجان اهدا می‌کنند تا در مراسمات عاشورایی و دیگر مراسم انس با مصیبت اهل‌بیت (ع) مورد استفاده قرار گیرد.
مازندران؛ عَلَم‌بندان
عَلَم در تمام ایران از نشانه‌های بسیار مهم در ماه محرم است و مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست. مردم مازندران یک روز قبل از محرم یا در روزهای تاسوعا و عاشورا، مراسم علم‌بندان را برگزار می‌کنند.
در این آئین، علمی با یک تندیس روی آن و پارچه‌های نذری متصل به آن در خیابانها گردانده می‌شود و دسته‌های عزاداری با نوحه گفتن و سینه‌زنی، علم را همراهی می‌کنند. اگر برای سفر در ایام محرم راهی شمال کشور شدید، می‌توانید این مراسم را در اکثر شهرهای شمالی در روزهای تاسوعا و عاشورا ببینید.
اصفهان؛ نذری‌برون
استان اصفهان یکی از جایگاه‌های اصلی برای برگزاری مراسمهای مختلف مذهبی است و «نذری‌برون» یکی از آنها آیین‌ها به شمار می‌رود. آیین نذری‌برون در روستای باغملک در نزدیکی شهر مبارکه اصفهان برگزار می‌شود. این مراسم، قدمتی سیصدساله دارد و با میزبانی اهالی روستای اراضی و باغملک در روز تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود.
قم؛ مشعل‌گردانی
«مشعل‌گردانی» آیین عزاداری محرم در قم است که در شب هشتم و نهم محرم برگزار می‌شود. در این تاریخ عراقی‌های ساکن شهر قم پس از تاریک شدن هوا، با مشعل‌هایی روشن به داخل شهر می‌آیند.
مشعل‌هایی که در این مراسم حمل می‌شوند، نماد همان مشعل‌هایی هستند که خیمه امام حسین (ع) را به آتش می‌کشند. مراسم مشعل‌گردانی به همراه نواختن طبل و دسته‌های سینه‌زنی اجرا می‌شود. نواختن طبل نیز یادآور طبل نواختن لشکر یزید بوده تا از شنیده شدن صدای زنان و کودکان جلوگیری کنند. این مراسم در تاریکی شب، فضای معنوی و در عین حال سوزناکی را برای مریدان اهل بیت ایجاد می‌کند.
آیین عَلَم‌بَندان
عَلَم در تمام ایران از نشانه‌های بسیار مهم در ماه محرم است. مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست. مردم مازندران یک روز قبل از محرم یا در روز عاشورا و تاسوعا، مراسم علم‌بندان را برگزار می‌کنند.
علمی با یک تندیس روی آن و پارچه‌های نذری متصل به آن در خیابانها گردانده می‌شود. دسته‌های عزاداری با نوحه گفتن و سینه‌زنی، علم را همراهی می‌کنند. اگر برای سفر در ایام محرم راهی شمال کشور شدید، این مراسم را در اکثر شهرهای شمالی می‌توانید در دو روز تاسوعا و عاشورا ببینید.
مراسم نخل‌گردانی
این مراسم در چندین روستا انجام می‌شود. ماجرای این مراسم به این صورت است که در هر روستا نخلی به‌خصوص با قدمتی طولانی انتخاب می‌شود. نخل را می‌شویند و با پارچه‌های سبز و مشکی و عطر و گلاب آراسته می‌کنند.
سپس درخت را در مناطق مختلف اطراف روستا می‌گردانند. مراسم معمول عزاداری هم همزمان با گرداندن نخل برگزار می‌شود. نخل آذین‌بندی‌شده در نهایت، پس از تمام شدن مراسم روز عاشورا به جای اصلی خود برگردانده می‌شود.
روستای نوا در آمل و روستای اورطشت در محمودآباد، از جمله روستاهایی هستند که مراسم نخل‌گردانی در آنها انجام می‌شود و می‌توانند مقصد خوبی برای سفر در محرم باشند.
کرب‌زنی
آیین کرب‌زنی از آیین‌های بسیار سنتی مازندران و گیلان است، اگرچه امروزه، کمتر شهر و روستایی است که این آیین را به‌جا بیاورد. کرب، به تکه چوب‌هایی گفته می‌شود که به اندازه یک کف دست هستند و سطح صافی دارند. پشت آنها بندی قرار می‌گیرد که پشت دست می‌افتد.
در روز عاشورا، کرب‌زنان همراه دسته‌های عزاداری می‌شوند و با به‌هم کوبیدن کرب‌ها نوایی حزین می‌سازند. کرب‌زنی مهارت خاصی لازم دارد و هر کسی از عهده آن برنمی‌آید. گفته می‌شود که فلسفه این آیین، ابراز ندامت مردمانی است که در صحرای کربلا ساکن بودند.
اگر در محرم به لاهیجان سفر کنید، ممکن است شانس این را داشته باشید که کرب‌زنی را از نزدیک ببینید.
آیین قوم بنی‌اسد
این آیین یک روز بعد از عاشورا برگزار می‌شود. روز یازدهم یا دوازدهم ماه محرم مردم عزادار و سیاه‌پوش، سینه‌زنان به خیابان می‌آیند. این مردم می‌گویند که می‌خواهند که اجساد شهدای کربلا را دفن کنند و به داد غربتشان برسند.
این مراسم برگرفته از واقعه‌ای تاریخی است. در حقیقت قوم بنی‌اسد، مردمی بودند که اقدام به دفن اجساد شهدای کربلا کردند. در آن زمان به‌دلیل تهدیدهای ابن‌زیاد، مردان قوم جرأت رفتن به صحرای کربلا را نداشتند. زنان قوم، خود دست‌به‌کار می‌شوند و برای دفن اجساد به صحرای کربلا می‌روند. در نهایت مردان نیز آنها را همراهی می‌کنند.
کَرنازنی
آیین کَرنازنی نیز یکی از آیین‌های سنتی رو به فراموشی است. کَرنا، سازی با شکل شیپور مانند است و قدمتی طولانی دارد. عمر بعضی از کرناهای رامسر به ۳۰۰ سال هم می‌رسد. کَرنازنی آیینی مختص به عزای امام حسین(ع) است. این آیین در غرب مازندران و گیلان برگزار می‌شده است.
کرناچیان، در ابتدای دسته‌های عزاداری حرکت می‌کنند. فردی که رهبری کرناچیان را به عهده دارد، آهنگی را شروع به نواختن می‌کند. بقیه کرناچیان نیز با نوای یا حسین پاسخ او را می‌دهند. کرناچیان در هنگام عبور از قبرستان‌ها، لحظاتی را در کنار قبرهای جوانان تازه ازدست‌رفته سپری می‌کنند و بر سر قبرشان کرنا می‌نوازند. اگرچه این آیین هم‌اکنون به‌ندرت در روستاهای مازندران یا گیلان دیده می‌شود؛ اما آیینی بسیار زیبا و شورانگیز است.
اگر خوش شانس باشید در سفر به رامسر در ایام محرم می‌توانید شاهد مراسم زیبای کرنازنی هم باشید.
آداب‌ورسوم محرم در همدان
همدان، این شهر زیبا و باستانی یکی از زیباترین و شورانگیزترین مراسم محرم را دارد. شهر در این ماه رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. تمام کوچه‌ها و خیابانها نام حسین(ع) را صدا میزنند.
علم‌های سبز و مشکی و قرمز سر در خانه‌ها به چشم می‌خورد. همدان، پایتخت فرهنگ و تمدن کشورمان است. مردم این شهر احترام زیادی برای واقعه کربلا قائل هستند. آنها این احترام را با مراسم متفاوتی که در محرم برگزار می‌کنند، نشان می‌دهند.
تعزیه‌خوانی، مراسم سقاخوانی، نماز ظهر عاشورا، قوم بنی‌اسد که در شمال هم برگزار می‌شود، خیمه‌های سوخته، بازسازی صحنه‌های کربلا و غیره؛ تنها مثال‌هایی از مراسم محرم در همدان است. تعزیه‌های خودجوش مردمی همدان، به ثبت ملی هم رسیده‌اند.
تنوع قومیتی و مذهبی در همدان مانع اتحاد مردم برای عزاداری محرم نشده‌است. دسته‌های عزاداری روستاها و شهرهای مختلف همدان، در کنار یکدیگر و در قالب هیئتی بزرگ به مرثیه‌سرایی می‌پردازند.
یکی از رسوم زیبای مردم همدان، رفتن به سمت امام‌زاده‌هاست. مردم تعزیه‌خوان و دسته‌های عزادار در کنار امام‌زاده‌ها به عزاداری می‌پردازند.
مانند بسیاری از شهرهای دیگر، پخش نذورات در همدان نیز امری رایج است. هر خانواده با توجه به توان مالی خود نذرهایی مانند چای، خرما، نهار و غیره بین عزادارن پخش می‌کند. ناگفته نماند که پخش آب در مراسم سقاخوانی نیز یکی از همین پخش نذورات است.
سفر به کاشان در محرم
کاشان هم یکی از شهرهایی است که کهن‌ترین مراسمهای عزاداری در آن برگزار می‌شود. رسوم مشترک بین تمام شهرهای ایران در کاشان نیز اجرا می‌شوند. دسته‌های عزاداری در ایام محرم به خیابان می‌آیند و نوحه می‌خوانند. علم‌ها خیابان به خیابان گردانده می‌شوند. تعزیه‌خوانی در ایام عاشورا و تاسوعا برپا می‌شود و شور و حال کربلا را به تمام نقاط شهر می‌آورد.
در کاشان هم از وسایل خاصی برای عزاداری استفاده می‌شود. علم جریده که در دسته‌ها گردانده می‌شود، یکی از این وسایل است. علم جریده، وسیله‌ای شبیه به نیزه است که نمادهای مختلفی روی آن قرار می‌گیرد. تسمه‌های هلالی شکل نمادی از چهره حضرت، رشته‌های مروارید روی علم به نشانه وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) نسبت به امام حسین(ع) و خود جریده نیز نمادی از علم‌داری است.
علاوه بر این رسوم مشترک، کاشان آداب ویژه خود را هم دارد. نخل‌برداری یکی از مراسمهای مخصوص شهر کاشان است. نخل، نمادی از پیکر امام حسین(ع) است. گرداندن نخل هم در شهر به عنوان نمادی از تشییع امام صورت می‌گیرد. پنج نخلِ سرپره، نخل درب فین، نخل کلهر، نخل درب باغ و نخل بابا شرف در روز عاشورا در شهر گردانده می‌شوند. البته اصالت این مراسم به شهر یزد باز می‌گردد. در ادامه با مراسم نخل‌گردانی در یزد هم بیشتر آشنا می‌شویم.
ابیانه هم در نزدیکی کاشان یکی از آن مقاصد دیدنی برای سفر در محرم است، مراسم مردم این روستای زیبا همیشه در خاطرتان ثبت می‌شود.
مهمان مراسم محرم در حرم امام رضا
مشهد، مذهبی‌ترین شهر کشور ما با حرم امام رضا(ع) از مقاصد اصلی مردم برای سفر در محرم است. بسیاری از مردم، حتی از کشورهای همسایه خود را به مشهد می‌رسانند. مردمان مسافر، مراسمهای عزاداری را در جوار حرم امام رضا(ع) برگزار می‌کنند؛ بنابراین این شهر قطعا میزبانی خوبی برای میهمانان خود در محرم به‌جا می‌آورد.
حال و هوای محله‌های اطراف حرم در ماه محرم وصف‌شدنی نیست. تمام هیئت‌های عزاداری تلاش می‌کنند به شایسته‌ترین شیوه ممکن مراسم عزا را برگزار کنند. بی دلیل نیست که حتی مردمان کشورهای همسایه، مشهد را برای سفر در محرم انتخاب می‌کنند.
اذن عزا
عزای مرد مشهد با تغییر رنگ پرچم گنبد حرم آغاز می‌شود و تا پایان صفر ادامه دارد. آخرین شب از ماه ذی‌الحجه تکایا و حسینیه‌ها همراه با حرم، پرچم‌های مشکی خود را به اهتزاز درمی‌آورند.
از این پس نقاره‌ها دیگر نمی‌نوازند. خدام حرم با شعر «باز این چه شور است که در عالم افتاده است»، مردم زائر حرم را به عزاداری دعوت می‌کنند. این عزاداری در شب اول ماه محرم انجام می‌شود و صلات گویی نام دارد.
بازارروی
در روز عاشورا و تاسوعا، تمام عزاداری هیئت‌های بی‌شمار مشهد به حرم مطهر ختم می‌شود. دسته‌ها، چه کوچک و چه بزرگ، ابتدا وارد بازار جنب حرم می‌شوند. زمانیکه تمام هیئت‌ها در این نقطه جمع شدند، همگی به سمت حرم روانه می‌شوند. مردم عزادار نیز به دنبال آنها به راه می‌افتند؛ به این آیین بازارروی می‌گویند.
مشهد در سال دوبار این آیین را انجام می‌دهد. یک بار در عاشورا و تاسوعا و دفعه دوم در شب شهادت امام رضا(ع). همه این مردم از در بازار وارد حرم می‌شوند. در ابتدای هر هیئت، علم آن که نماد هیئت به شمار می‌رود، توسط جوانی سید حمل می‌شود. این کار به نشانه احترام انجام می‌شود.
روضه‌خوانی
روضه‌خوانی در مشهد مانند همه شهرهای دیگر از مراسمهای اصلی عزای محرم است. چهار مکان اصلی و قدیمی در مشهد وجود دارد که قدیمی‌ترین روضه‌خوانی‌ها در آنها برگزار می‌شوند.
روضه واعظ عیدگاهی در کوچه عیدگاه، روضه خاندان سیستانی در محله چهارباغ، روضه آقای شاه در محله سرشور و روضه شیخ محمدتقی بجنوردی معروف به شیخ منتقی در خیابان امام خمینی(ره) این ۴ روضه مهم هستند.
اگر توفیق زیارت حرم امام رضا(ع) در محرم نصیب شما شد، از این مراسم غافل نشوید. مشهد، محل گردهمایی مردمان ایرانی از قبایل مختلف و مردمان کشورهای همسایه در محرم است. جدای از رسوم قدیمی خود مشهدی‌ها، مراسمهای دیگری مانند مشعل‌گردانی نجفی‌ها و عزای قبایل دیگر هم در مشهد انجام می‌شوند. مشهد، میزبانی گرم و عادل برای همه آن‌هاست.
جغجغه‌زنی
مراسم جغجغه‌زنی به یک قرن پیش بازمی‌گردد. قدمت این آیین زیبای عزاداری، ۱۰۰ سالی می‌شود و امروزه بیشتر در شهرستان میبد برگزار می‌شود. جغجغه‌ها در واقع، تکه سنگ‌ها یا چوب‌هایی با سطح صیقلی هستند که در دست جغجغه‌زن‌ها یا سنگ‌زن‌ها قرار دارند.
مراسم عزاداری در حسینیه با اشعار سوزناک نوحه‌خوان آغاز می‌شود. عده‌ای روی زمین به صورت حلقه‌ای در کنار یکدیگر می‌نشینند و اشعار او را تکرار می‌کنند.
جغجغه‌زن‌ها نیز با بهم کوبیدن سنگ‌ها، نوایی شورانگیز به نوحه و اشعار ذاکر می‌افزایند. ریتم این جغجغه‌زنی، وابسته به شعری است که خوانده می‌شود. این رسم، سنتی دیرینه و در عین حال بسیار دل‌انگیز است که هم‌اکنون در شهرهای معدودی از جمله میبد صورت می‌پذیرد.
آیین چاووش‌خوانی هم از سنت‌های قدیمی عزاداری مردم یزد است. در گذشته که راه‌های ارتباطی به شکل امروز وجود نداشت، افرادی به نام چاووش‌خوان بر پشت‌بام‌ها می‌رفتند و عزای محرم را به گوش مردم می‌رساندند.
چاووش‌خوان‌ها، اکثراً قاریان قرآن بودند و مردم نیز برای آنها احترام قائل بودند. وظیفه این عده از مردم، اطلاع‌رسانی عزاداری‌ها بوده است. امروزه، چاووش‌خوانی قبل از مراسم نخل‌گردانی و در روز عاشورا برگزار می‌شود. افرادی با صدای گرم و پرشور پیشاپیش جمعیت عزادار حرکت می‌کنند و مرثیه‌هایی در سوگ امام و یارانش می‌خوانند.
تماشای سقاخوانی اصفهان در محرم
اصفهان و شهرها و روستاهای اطراف آن، مانند کاشان که پیشتر درباره‌اش صحبت کردیم، بهترین و شایسته‌ترین مراسم‌ها در محرم برپا می‌کنند. پیران هر تکیه، با جاروکشی همراه با نوای حزن‌انگیز مرثیهها، تکیه‌ها را آماده محرم می‌کنند.
علم‌ها یکی‌یکی از خانه‌ها و مساجد بیرون می‌آیند. جوانان سید و کودکان مشتاق خدمت نیز مشک‌به‌دست، عزادارن را به یاد مظلومان کربلا سیراب می‌کنند. این کار به نام آیین سقاخوانی شناخته می‌شود. نخل‌گردانی در اصفهان و روستاهای اطراف آن نیز رایج است.
شهر نوش‌آباد یکی از شهرهای اصفهان است که مراسمهای بسیاری در آن برگزار می‌شود. کُتَل، یکی از همین مراسم‌هاست. کتل، نماد حضرت علی‌اصغر است. در روز عاشورا، کودکی را بر روی اسب می‌نشانند و مردم تعزیه‌خوان نیز در اطراف او به عزاداری مشغول می‌شوند.
از دیگر آیین‌های اصفهان می‌توان به طوق‌گردانی، سنج‌زنی و شمع‌زنی نیز اشاره کرد.
مردم اصفهان در محرم از نذری‌دادن نیز غافل نمی‌شوند. نان عباسعلی، یکی از خوراکی‌های محلی است که در ماه محرم به دست عزادارن داده می‌شود. توسل و دعا کردن در هنگام پخت نذری، به‌تنهایی باعث اتحاد و یکرنگی مردم در این ماه می‌شود.
اصفهان یکی از زیباترین مقاصد با تاریخ و فرهنگی غنی برای سفر در محرم است.
زنجان؛ پایتخت شور و حال حسینی
زنجان، شهری است که آداب و رسوم عزاداری آن در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است. مردم به آن، پایتخت شور حسینی می‌گویند. مراسم عزاداری اصلی، در تاسوعا درحسینیه اعظم زنجان برگزار می‌شوند. اگر برای سفر در محرم زنجان را انتخاب کردید، می‌توانید به این حسینیه بروید و شور و حال عزای زنجانی‌ها را از نزدیک ببینید.
زنجان، مانند دیگر شهرها آداب متنوعی ندارد. نوحه‌خوانی و سینه‌زنی تنها رسومی است که در این شهر انجام می‌شوند. ارادت و عشق مردم زنجان، همین رسوم محدود را منحصربه‌فرد می‌کند.
مردم، سوگواری خود را یازدهم محرم تمام می‌کنند. دسته‌های عزاداری، با حرکت از محله زینبیه با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی شروع به حرکت می‌کنند. در نهایت، مراسم در صحن امامزاده ابراهیم(ع) به پایان می‌رسد.
اگر می‌خواهید شاهد خاص‌ترین مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران باشید، می‌توانید آن را در این مطلب جاباما بخوانید که کوتاه و مختصر، دیدنی‌ترین مراسم محرم را معرفی کرده است. در این نوشته هم می‌توانید مقاصد خوبی برای سفر در محرم پیدا کنید!
خرم‌آباد، مقصدی با آیین گل برای سفر در محرم
مردم لرستان در این ماه به‌پا می‌خیزند. آنها با زبان دل‌نشین و سازهای مخصوص خود، سوگ محرم را برپا می‌کنند. از آیین‌های زیبای مردم لرستان در محرم، آیین گل است. آیین گل، مخصوص لرهاست و حتی در غم عزیزان از دست‌رفته خود نیز برگزار می‌شود. مردم در محرم اما، حال و هوای دیگری برای این رسم دارند.
روز هفتم ماه محرم، بین مردم لرستان به روز تراش عباس معروف است. مردم در این روز خود را تمیز می‌کنند، به حمام می‌روند و لباس‌های پاکیزه می‌پوشند.
این کار مقدمات آیین گل است که در روز تاسوعا برگزار می‌شود. مردم در روز تاسوعا مقدمات تهیه گل را فراهم می‌کنند. آنها خاک نرم و مناسبی آماده می‌کنند و در میدان‌های کوچک و بزرگ شهر می‌گذارند. این خاک در روز عاشورا با گلاب یا آب مخلوط شده و به گِل تبدیل می شود.
هر کسی که در روز عاشورا برای عزاداری به خیابان آمده، آیین گل را انجام می‌دهد؛ زن و مرد تفاوتی ندارد. مردان سر تا پای خود را گلی می‌کنند و بعد از ایستادن دور آتش و خشک شدن آن به سینه‌زنی می‌پردازند. زنان نیز گل را بر چادر و روسری خود میزنند.
مراسم سوگواری محرم، سه روز بعد از عاشورا با شام غریبان ادامه دارد. مردم با جامه‌های مشکی برای حفظ یاد امام و یاران تازه به شهادت رسیده‌اش، شمع روشن می‌کنند.
