کف زنی گنابادی ها

شهرستان گناباد همانند دیگر نقاط کشور دارای آداب رسوم خاص است و پاسداشت از این فرهنگ‌های بومی برای انتقال به نسل آینده از وظایف و رسالت های وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی است.

توریسم آنلاین: یکی از این رسوم، آیین سنتی کف زنی ( کفبیخ) است که در شب‌های زمستان انجام می‌شود.

سپری کردن شب های طولانی زمستان در دور کرسی با انجام مراسم کفبیخ، اوسونه خوانی (قصه گویی) و خوردن تنقلات سپری می‌شد.

کف‌زنی یا کفبیخ تهیه یک نوع کف از ریشه‌های گیاه چوبک (نام علمی: Acanthophyllum squarrosum) است که اصطلاحا به این ریشه‌ها در گویش محلی بیخ می‌گویند. چوبک گیاهی بوته‌ای و رویشگاه آن اغلب دامنه تپه‌ها بوده و فرم ظاهری آن به شکل کپه‌ای است که در روستاهای براکوه شهرستان بیشتر رویش دارد.

این نوع کف که به «بستنی زمستانی» نیز معروف شده است و می‌توان گفت نوعی دسر است، توسط ریش‌ سفیدان محل و به روش خاصی تهیه می‌شود و علاوه بر جنبه تفریح و سرگرمی، خواص دارویی فراوانی دارد.

برای تهیه کَفبیخ، ریشه گیاه چوبک را از گیاه جدا کرده و بعد از پوست کندن و تمیز کردن آن را در آب می‌جوشانند. دو الی سه بار آن را می‌جوشانند و آب آن را بیرون می‌ریزند تا تلخی آن گرفته شود، بعد از آن که تلخی‌اش گرفته و سرد شد آن را در ظرفی مخصوص و سفالی به نام «تغار» می‌ریزند و با دسته‌ مخصوصی که معمولا از چوب انار تهیه می‌شود آن را مداوم هم می‌زنند تا کف کند.

معمولا دستور تهیه کف آسان است اما فوت و فن خاص خودش را دارد و بیشتر، بزرگان و ریش سفیدان این کار را اجام می‌دهند. از جمله فوت و فن‌ها این است که مکانی که کف در آنجا تهیه می‌شود باید سرد باشد تا مایع خوب کف کند، همچنین ظرفی که کف در آن تهیه می‌شود و یا دسته‌ای که با آن مایع را هم می‌زنند اصلا نباید چرب باشد چون همین باعث می‌شود که مایع خوب کف نکند.

بعد از تهیه کف آن را با شیره انگور و یا شکر و زعفران طعم دار می‌کنند و در ظرف‌های کوچکتر ریخته و از میهمانان پذیرایی می‌کنند، این دسر سنتی علاوه بر آن که یک خوراکی است، خواص دارویی فراوانی هم دارد و به دلیل دارا بودن همین خواص دارویی در بین بزرگترها محبوب است. برای تهیه کَفبیخ، ریشه گیاه چوبک را از گیاه جدا کرده و بعد از پوست کندن و تمیز کردن آن را در آب می‌جوشانند. دو الی سه بار آن را می‌جوشانند و آب آن را بیرون می‌ریزند تا تلخی آن گرفته شود، بعد از آن که تلخی‌اش گرفته و سرد شد آن را در ظرفی مخصوص و سفالی به نام «تغار» می‌ریزند و با دسته‌ مخصوصی که معمولا از چوب انار تهیه می‌شود آن را مداوم هم می‌زنند تا کف کند.

این مراسم به عنوان یک رسم زمستانه در شب های سرد از دیر باز در دورهمی های خانوادگی و شب نشینی‌ها که در اصلاح محلی به این شب نشینی ها ( چرغو) گویند برگزار می‌شده است.

پرونده ثبت این آیین سنتی برای ثبت در فهرست آثار معنوی کشور و همچنین به عنوان رویداد گردشگری با استفاده از نظرات پژوهشگران و فعالان فرهنگی بخصوص «محمد صالح هاشمیان» که ایده پرداز این نوع برگزاری جشن‌های خیابانی با محوریت گذر خوراک است در سامانه رویدادهای گردشگری کشور در حال تدوین است.

شهرستان گناباد دارای ۱۸۱ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران و بیش از ده‌ها اثر شناسایی شده و واجد ارزش و نیز ده‌ها جاذبه گردشگری و صنایع دستی منحصربه‌فرد است. شهرستان گناباد در فاصله ۲۷۷ کیلومتری از جنوب مشهد قرار دارد.