توریسم آنلاین : سیستان و بلوچستان زیبایی های اقلیمی و تاریخی بسیار و ناشناخته ای دارد. قلعه ناصری از اماکن دیدنی ایرانشهر است و در مرکز شهر واقع شده و مانند نگینی می‌درخشد.
طبق اسناد تاریخی قلعه ناصری ایرانشهر به فرمان ناصرالدین شاه قاجار و توسط استاد حسین معمارباشی کرمانی ساخته شده است. پس از گذر سال‌های بسیار، دیوارهای استوار قلعه همچنان در دل شهر استوار هستند و نگاه‌های بسیاری را مجذوب خود می‌کنند.
با توجه به متون تاریخی، فردی به نام ناصرالدوله فرمانفرما (حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان در دوره قاجار) به ناصرالدین شاه قاجار پیشنهاد می‌کند که یک قلعه نظامی بزرگ را در فهرج یا پهره (نام قدیم ایرانشهر) درست کنند. ناصرالدین شاه این پیشنهاد را قبول می‌کند و بدین‌گونه عملیات احداث دژ در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی توسط یکی از معماران مقتدر و معروف کرمان به نام «استاد حسین معمار باشی کرمانی» شروع می‌شود. بعد از گذشت هفت سال، ساخت قلعه به پایان می‌رسد. در آن زمان این قلعه با نام ناصری یا ناصریه معروف شد.
قلعه ناصری به‌دلیل ناتوانی دولت قاجار در اواخر حکومت این سلسله و اوایل دوره پهلوی، به‌وسیله دوست محمد خان بازکزایی (از حاکمان قدرتمند وقت بلوچستان) تصاحب شد و با نام قلعه دوست محمدخان شهرت یافت. با به قدرت رسیدن رضاخان و استقرار حکومت مرکزی، سپاه دولتی رضاخان پهلوی به فرماندهی تیمسار امان الله جهانبانی، این قلعه را تصرف کرد.
خشت و گل و آجر از مصالح تشکیل‌دهنده قلعه ناصری ایرانشهر هستند. حصار قلعه در کل ۹ برج دیدبانی دارد و دیوارهای آن در روی سطح زمین دارای قطر ۴٫۵ متر و ارتفاع ۷ متر است. این ساختمان وسعتی بالغ بر ۳۶۰۰۰ مترمربع دارد.
قلعه ایرانشهر بنا به متون باقی مانده، بیش از ۱۵۰ اتاق شامل مال‌بند، حوض‌خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه، حاکم‌نشین و… داشت. هرچند معماری داخلی قلعه تخریب شده است؛ از زیبایی‌های معماری قلعه می‌توان به آجرنمای تزیینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو جهت اشاره کرد که دارای انواع طرح‌های رجچینی، دندان‌موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و غیره است.
قلعه ناصری ایرانشهر در دوره‌ای به‌عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفت و در اوایل انقلاب، به‌دلیل رها شدن، کم‌کم به قلعه‌ای متروک و نیمه‌خراب تبدیل شد. متاسفانه حدود ۹۸ درصد معماری‌های فضای داخل در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی به‌وسیله بولدوزر تخریب شد و فقط سردر و حصار آن بر جای می‌ماند.
با اینکه از معماری داخلی چیزی باقی نمانده است اما آجرهای تزیینی سردر ورودی و برج‌های کناری آن که در دو طرف سردر قرار دارند، به لحاظ تاریخی ارزش ثبت ملی شدن را داشتند. به همین دلیل قسمت باقیمانده‌ی قلعه ناصری در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مشکل ثبت جهانی قلعه ناصری
به گفته رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایرانشهر بر اساس معیارهای سازمان جهانی یونسکو ساخت بنا در محدوده آثار تاریخی،شرایط و قوانین خاصی دارد که باید رعایت شود و گرنه به این آثار صدمه وارد می‌شود.
