چشم در چشم پرندگان خجالتی!

 پرندگان هم در دنیایشان خجالتی و کمرو دارند، مثل «درّاج» که به خانواده قرقاول ها تعلق دارد.

توریسم آنلاین: هوبره خجالتی در هنگام پرواز، وقتی بالابان (نوعی شاهین) از پشت نزدیک می شود تا شکارش کند ناگهان هوبره به سمت بالا تغییر ارتفاع داده و مدفوع خمیر مانند رقیق و چسبناکی را به سمت بالابان پرتاب می‌کند که باعث چسبیدن بالهای بالابان شده و بلافاصله سقوط می‌کند!

پرندگانی خشکی زی که پاهایی فاقد پر، بال‌های کوتاه و گرد، پروازی سنگین، مستقیم و پرسر و صدا دارند. منقار در این پرندگان کوتاه و سخت است و نیم نوک بالایی بلندتر است. پرندگان این خانواده شامل سیاه خروس، تیهو، کبک دری، جیرفتی، کبک چیل، قرقاول و دراج هستند. در این میان، قرقاول از پرندگان بزرگ وبلدرچین از پرندگان کوچک محسوب می شوند. اندازه دراج بین 25 تا 35 سانتی متر است. جثه و دم دراج اندازه کبک است.

پرنده نر اندکی از پرنده ماده بزرگ تر است. جنس نر دراج در ناحیه پا دارای سیخک است. در پرنده نر می‌توان نیم طوق گردنی بلوطی همراه به سینه و شکم سیاه، پوشپرهای گوش و گونه سفید را مشاهده نمود. پهلوهای دراج سیاه و دارای لکه‌های سفید طولی است. همچنین زیر تنه و زیر تنه و زیر دم دراج بلوطی است. پرنده ماده در حالت کلی قهوه‌ای با سر کمرنگ‌تر و لکه های کمان مانند سفید و سیاه است.

پرنده گوشه‌گیر: دراج بسیار خجالتی و گوشه گیر بوده و از انسان به شدت دوری می‌کند. این پرنده به محض احساس خطر به بالای کوهستان پرواز می‌کند. دراج ها معمولا به صورت جفت جفت پرواز می‌کنند و دراج نر عموما هنگام طلوع و غروب آفتاب روی تپه یا صخره می‌ایستد و آواز خوانی می‌کند.

همه چیز خوار: این پرنده تک همسر است و لانه خود را در گودال‌های کم عمق می‌سازد و روی آن را با برگ‌ها و انواع گیاهان می‌پوشانند. نرها در فصل جفت گیری صدای بلندی دارند و تهاجمی می‌شوند. دراج ماده بین 3 تا 8 تخم می‌گذارد و بین 18 تا 21 روز روی تخم‌ها می‌خوابد. رنگ تخم‌ها زیتونی با خال‌های سفید یا قهوه‌ای کم رنگ است. جوجه‌ها اولین زمستان را با والدین می‌گذرانند.

دراج همه چیز خوار است از حشرات و دانه گیاهان تا دوزیستان، خزندگان کوچک، کرم خاکی و عنکبوت‌ها را به عنوان غذا بر می‌گزیند. در واقع می‌توان گفت تنوع غذایی در این پرنده زیاد است. این پرنده در علفزارها، بوته‌های انبوه به خصوص محل رویش گز و در کنار مناطق تالابی در نواحی خشک زندگی می‌کند.

زیستگاه دراج در ایران: دراج در ایران در تالاب میانکاله در مازندران، دشت ترکمن صحرا در گلستان، دشت مغان ارسباران، پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش مهروییه و مناطق حفاظت شده دز و کرخه یافت می‌شود. دراج از جمله پرندگان با ارزش و زیبا محسوب می‌شود و به رغم حمایت محیط زیست و شکار ممنوع بودن آن‌ها، متاسفانه به دلیل شکار بی‌رویه و تخریب آشیانه‌ها و تخم‌هایشان تعداد آن ها کاهش چشمگیری داشته است. اما با این اوصاف هنوز به بقای این پرنده امید هست.

پری شاهرخ، طلایی کمرو

«پری شاهرخ» 24 سانتیمتر طول دارد و خجالتی و هم اندازه‌ی توکا ست و جز هنگام مهاجرت بیشتر از آنکه دیده شود صدایش شنیده می‌شود.

پرو بال پرنده ی نر زرد روشن و بال‌ها ودمش  سیاه است. در پرنده ی ماده و پرنده‌ی نابالغ، روتنه سبز، بال ها و دم زیتونی قهوه‌ای، دمگاه زرد مایل به سبز و زیر تنه زرد سفید با رگه های تیره‌تر است. در پرواز، دم نسبتا کوتاه به نظر آمده و شبیه دارکوب‌ها پروازش اندکی موجی شکل است که بر اثر کج گردن آرام بال‌ها حالت پروازش تغییر می‌کند. روی شاخه ها و معمولا در نوک درخت می نشیند و میان شاخ و برگ‌ها پنهان می‌شود.

صدای این پرنده آهنگین و بلند شبیه « ته جوه – ولی – که لی – اووه » و هنگام هشدار به صورت «کرا-ایک» شنیده می‌شود.

زیستگاه: این پرنده درخت زی است و در پارک‌ها، جنگل‌های پهن برگ، میوه‌زارهای کهن و سواحل رودخانه‌ها به سر برده و به ندرت در فضای باز دیده می‌شود. همچنین لابلای شاخه های افقی درختان، به صورت آویزان، آشیانه می سازد. درایران تابستان‌ها فراوان و به صورت مهاجر عبوری در همه جا دیده می شود.

با توجه به اینکه در سال های اخیر بسیاری از پرنده فروشان اقدام به صید وفروش آن می‌کنند باید برای حفاظت از آن صید و خرید وفروش آن حتی المقدور ممنوع شود.

بیابانگرد باشکوه، اما گوشه‌گیر

در دشت‌ها و نواحی بیابانی مرکز تا شرق ایران که پوشش گیاهی پراکنده دارند (نظیر پارک ملی توران، منطقه حفاظت شده بهرام گور، پارک ملی قطرویه و پناهگاه حیات‌وحش موته) پرنده ای زندگی می کند که دیدنش بسیار مشکل و رفتارهایش بسیار غریب اند.

«هوبره» پرنده‌ای‌ ‎زیبا، باشکوه، بیابانگرد و خجالتی است و بسیار خوب با زندگی کویری خود را وفق داده است. این پرنده در ایران هم به صورت بومی و مهاجر دیده می‌شود.

‎از لحاظ ترکیب و شکل ظاهری تا حدودی به بوقلمون شباهت دارد. طول‌ بدنش‌ از ‌منقار تا انتهای‏‎‎ دم‌، حداکثر به‌ ۶۵ سانتی‌متر می‌رسد. نر و ماده‌‏‎ شبیه‌ هم‌ هستند ولی نرها حدود ۱۰ درصد از ماده‌ها بزرگتر‏‎ند. وقتی احساس خطر می‌کند، ترجیح می دهد روی زمین راه برود یا بدود و در انتها با پروازی سنگین محل را ترک کند. بر روی زمین لانه می‌سازد اما چون رنگ موادی که لانه‌ خود را با آن می‌سازند و رنگ تخم‌های آنها، بسیار شبیه خاک مناطق بیابانی است، به همین سبب تشخیص لانه آنها آسان نیست.

این پرنده هنگام راه رفتن در بیابان، از دانه‌ها، جوانه‌ها، حشرات، کرم‌ها، حلزون‌ها و خزندگان کوچک مثل مارمولک ها و انواع حشرات مثل سوسک و غیره که در کویرها یافت می‌شوند تغذیه میکند و به بهترین وجهی با زندگی در محیط بیابان سازگار است. به خوردن  گیاه «شور» که علف خودروی وحشی مخصوص این مناطق است بسیار علاقه دارد. ندرتا آب می‌نوشد و بیشتر آب بدنش را از غذایی که می‌خورد بدست می‌آورد.

بمب افکن دنیای طبیعی: در پرواز، وقتی بالابان (نوعی شاهین) از پشت نزدیک می شود تا شکارش کند ناگهان هوبره به سمت بالا تغییر ارتفاع داده و مدفوع خمیر مانند رقیق و چسبناکی را به سمت بالابان پرتاب می کند که باعث چسبیدن بالهای بالابان شده و بلافاصله سقوط می کند! این جدال دوپرنده در هوا باعث شده تا در کشورهای عربی برای شکار هوبره، پرندگان شکاری را تربیت ‌کنند. به همین دلیل، تعداد هوبره‌ها در این کشورها کاهش چشمگیری یافته و بازار پرسودی برای قاچاق این پرنده به این کشورها ایجاد شده است.

این پرنده در زمان نه چندان دور در بیش از ۲۰ کشور دنیا زندگی می کرده اما به دلیل شکار بی رویه و تخریب زیستگاه هایش به شدت کمیاب شده است به طوری که در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه در حال انقراض قرار گرفته و در ایران نیز از طرف سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان گونه حمایت شده اعلام گردیده است.