-
گلستانِ رنگین کمان ایران، سرزمینی است که کوهستان و جلگه و دریا، همنشین شده‌اند و همزیستی فارس و ترک و کرد و ترکمن و بلوچ و قزاق و سیستانی و سمنانی و خراسانی و گیلکی و در هم آمیختگی اقلیم مدیترانه‌ای و بیابانی، 22 هزار کیلومتر از خاک ایران زمین را در آغوش گرفته است که تنها با یک بار سفر به این استان، می‌توانید مجموعه ای از طبیعت و فرهنگ ایران زمین را یکجا ببینید.
توریسم آنلاین: در این استان سرسبز و در میان شهرهای زیبای آن، قدمت شهر گرگان به هزاره ششم پیش از میلاد می‌رسد. این شهر کهن که در اوستا، نهمین سرزمین مقدس اهورامزدا ذکر شده است، در سال‌های دور، استرآباد نامیده می‌شد و محله های قدیم آن از قبیل سرچشمه و نعلبندان و شیرکش، همچنان یادآور گذشته پرشکوه گرگان است.
گرگان، سرزمین سقف‌های سفالی و پنجره‌های ارسی است و بافت تاریخی آن، اولین و قدیمی ترین بافت ثبت شده کشورمان به شمار می‌رود.
به باور پژوهشگران، واژه «استرآباد» از دو لفظ «استر» و «آباد» ترکیب شده و «استر» در زبان‌های ایرانی به معنای «ستاره» و آباد به معنای «عمارت» است. در زمان زرتشت، ایرانیان قدیم، این شهر را بنا نهادند و آن را «استرآباد» نامیدند. شهر گرگان در واقع، 6 محله بزرگ به نام‌های سرپیر، دربنو، سرچشمه، میخچه‌گران، نعلبندان و سبزه‌مشهد داشت که هر کدام از این محله‌ها نیز دارای چندین محله فرعی بودهاند. این ۶ محله و محلات فرعی، هنوز هم به همان نام قدیم خوانده می‌شوند.
جرجان، اما پاره‌ای از گرگان قدیم به شمار می‌رفت که بعدها با یورش مغول‌ها، به ویرانی کشیده شد. این شهر که محل آمد و شد ادبا و فضلای ایران زمین بوده، در پناه دیواری به درازی 200 کیلومتر، سال‌های طولانی مقابل اقوام مهاجم می‌ایستاده است. جرجان در کنار میل بالابلند قابوس و امامزاده یحیی«ع»، روزگاری یکی از شهرهای مهم ایران بود، اما افول این شهر افسانه‌ای، فرصتی برای شهر گرگان شد تا جای خالی‌اش را پر کند.
- در پی مار سرخ گرگان: شاید باور این که ایرانیان کهن، روزگاری دیوارهایی بسیار بلند و طویل ساخته‌اند تا بتوانند این سرزمین را از هجوم دشمنان خارجی محافظت کنند، برای برخی از ما سخت باشد، اما حقیقت این است که باقی مانده دیواری طویل در شمال ایران به نام «قزل آلان» معروف به «مارسرخ» وجود دارد که گفته می‌شود طول آن به 200 کیلومتر می‌رسیده و با دو و نیم متر ارتفاع و ده متر پهنا، شهر گرگان را محصور کرده و در برگرفته بود. معلوم نیست این دیوار را چه کسی ساخته است، اما قرار بوده شهر جرجان را نیز از حملات قبایل شمالی حفظ کند. این دیوار یا همان سد دفاعی گرگان، از ناحیه «گمیشان» گنبد کاووس شروع می‌شده و تا کوه‌های «گلی داغ» ادامه داشته است. بهترین محل برای دیدن باقیمانده این مار سرخ، جاده گنبد – کلاله در مسیر روستای «آق‌آباد» است.
در مسیر این دیوار و استحکامات آن، بیش از 30 دژ دفاعی ساخته شده بود که به محل استقرار سربازان ایرانی اختصاص داشت. کانال آب مورد نیاز این دژها به عمق بیش از 6 متر، در سراسر دیوار امتداد داشته و آب را به نقاط مختلف آن می‌رسانده است.
- از محله سرچشمه تا نعلبندان: سکه‌هایی که اوایل دوران اسلامی در گرگان ضرب می‌شدند، نام «دار المومنین» را بر خود داشتند. آمد و رفت مداوم سادات سبزجامه، شهر گرگان را دارالمؤمنین ایران تبدیل کرده بود. یکی از این سادات، اسحاق بن‌‌موسی‌‌بن جعفر(ع) است که در طلب برادرش امام رضا(ع)، به گرگان آمد و در این شهر ماندگار شد و در همین شهر نیز جان سپرد. بدین ترتیب، شاید بسیاری از ما اطلاع نداشته باشیم که در شهر گرگان، یکی از برادران امام رضا(ع) به خاک سپرده شده و به روایتی، این محل را شاهچراغ گرگان نامیده‌اند.
- در مرقد امامزاده نور: آرامگاه اسحاق بن موسى بن جعفر(ع) معروف به مشهد نور، از بناهای دوره سلجوقى در شهرستان گرگان است. این بنا در مرکز شهر گرگان، درگذر سرچشمه منشعب از محله سبزه مشهد قرار دارد. به استناد کتیبه حک شده بر چارچوب در قدیمى ساختمان، آن را مربوط به سده 9 ه.ق می‌دانند، اما با توجه به تاریخ 525 ه.ق که بر صندوق چوبى مرقد امامزاده حک شده است، به نظر مى‌رسد که بنای آن، در این تاریخ ساخته شده باشد. این بنا که به شکل کثیرالاضلاع و 12 ضلعی ساخته شده، دارای محراب گچبری، دو لنگه در قدیمی و صندوق چوبی نفیسی است که روی مرقد قرار دارد. سطح مرقد که در داخل صندوق چوبی قرار دارد، از گچ است و روی چهار بدنه آن آیاتی از کلام الله مجید به خط کوفی حک شده است. برای زیات مرقد آجری آن حضرت، باید تا محله «نعلبندان» گرگان رفت و سراغ امامزاده نور را گرفت و از کادربندی‌های هندسی دقیق طاق‌ها گرفته تا کتیبه‌های خاکی رنگ کوفی.
- شگفتی‌های مسجد جامع گرگان: در همسایگی امامزاده نور، مسجد کهن آدینه گرگان را می‌توان دید که سابقه ساختش به عهد سلجوقی برمی‌گردد. با توجه به وجود مناره آجری دوره سلجوقی، بنای اولیه مسجد نیز به همان دوره تعلق دارد و در دوره‌های بعدی، به طورگسترده‌ای باز سازی، تعمیر و تزئین شده است. در حال حاضر به غیر از مناره، اثر دیگری از بنای اولیه مسجد بر جای نمانده است. بیشتر بازسازی‌ها در دوره تیموری، صفوی و دوره حاضر صورت گرفته است.
بنای مسجد با طرح مربع مستطیل، وسعتی حدود 1600 متر مربع را در بر می‌گیرد و شامل صحن وسیع مستطیل شکل، ایوان‌های شرقی و غربی، شبستان‌های چهارگوشه، ورودی‌های شمالی و جنوبی، مناره دوره سلجوقی وکتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های تاریخی است. مناره آجری بنا با طرح استوانه‌ای تزئین شده و قابل مقایسه با دیگر مناره‌های دوره سلجوقی است.
از آثار نفیس و تاریخی مسجد آدینه می‌توان به در و منبر چوبی منبت کاری شده و فرامین و سنگ نوشته های پادشاهان صفوی و افشاریه اشاره کرد. منبر نفیس و تاریخی مسجد نیز دارای کتیبه‌هایی است که بر اساس متن آنها، این مسجد و منبر آن، یک بار در سال 895 ه. ق در زمان پادشاه «معین الدین ابوالقاسم بابر» حاکم هرات و بار د یگر در سال 1018 ه. ق در زمان شاه عباس اول و سرانجام در سال 1157 ه. ق در زمان نادر شاه افشار تعمیر و باز سازی شده است.
تکایای چوبی محله نعلبندان نیز از دیگر دیدنی‌های این محله است، تکایایی که اگرچه حالا گرفتار سکوت روزهای کهنسالی است، اما زمانی جمعیت مشتاق فراوانی را پناه می‌دادند تا به تماشای تعزیه و عزاداری بنشینند. خانه‌های تاریخی باقری و شیرنگی هم می‌تواند از دیگر کشفیات این پیاده‌روی لذت بخش باشد.
- یک نیمروز در «نعلبندان»: راسته بازار نعلبندان گرگان را ندیده، این محله را ترک نکنید که در گوشه و کنار حجره‌هایش به جز تاریخ، می‌شود سوغاتی‌های مناسب و ارزان‌قیمت هم پیدا کرد.
بازار قدیمى گرگان با سبک معمارى خاص و راسته‌هایش، یکى از زیباترین بازارهاى شمال ایران به حساب می‌آید. بازار نعلبندان، یکى از مراکز مهم عرضه انواع محصولات بومى و غیربومى است و صنایع دستى آن، به خصوص دستبافت‌هاى ترکمنى‌اش، بسیار معروف است.
در بخشی از محدوده بازار روز فعلی تا سقاخانه حضرت عباس (ع)، راسته‌های مختلف بازار کهنه گرگان قرار داشت که بیشتر آنها از بین رفته است و اکنون غیر از راسته چلنگران و آهنگران، راسته دیگری مشاهده نمی‌شود، اما اگر سری به این بازار بزنید، می‌بینید که برخی از راسته‌های بازار قدیمی گرگان نیز مثل بازار یزد و کاشان، سرپوشیده بودهاند. در گذشته، بازار گرگان قلب تپنده شهر بود. به همین دلیل، در محدوده آن چندین کاروانسرا همراه با مدرسه و حمام و سقاخانه هم ساخته شده بود که با گذشت زمان فقط اسمی از آنها به جا مانده است.
اسناد تاریخی و سفرنامه‌های جهانگردانی همچون «رابینو» که به منطقه استرآباد قدیم و گرگان فعلی سفر کرده‌اند، نشان می‌دهد غیر از بازار سنتی این شهر، بازارهای مختلفی هم در این منطقه وجود داشته است. قدمت بازارهای استرآباد به دوره هخامنشی باز می‌گردد که بیشتر در ایالت هیرکان قرار داشته‌اند.
- در مسیر «قلاشی» در «النگ دره»: اگر دوست دارید در انتهای گردش در بافت قدیمی گرگان، جنگل زیبای این شهر را هم ببینید و جنگل نوردی لذت بخشی داشته باشید، پارک جنگلی «اَلَنگ دره» را به شما پیشنهاد می‌کنیم که آدرس دقیق آن 5 کیلومتری جنوب غرب گرگان است،جنگلی که یکی از هفت منطقه نمونه گردشگری به شمار می‌آید و 185 هکتار هم وسعت دارد.
النگ دره که دمایی حدود 10 درجه پایین تر از شهر گرگان دارد، با جاده آسفالته‌اش، محلی برای وقت گذرانی آخر هفته بومیان و مسافران است. اگرچه سه چشمه آب با کیفیت بسیار بالا در این منطقه وجود دارد، اما آنچه چشم انداز منحصر به‌فردی را پیش چشم‌تان قرار می‌دهد، رودخانه «قلاشی» است که مسیر خود را از جنوب النگ دره آغاز کرده و تا شمال آن امتداد دارد. النگ دره برای آنهایی که می‌خواهند در آنجا اتراق کنند، از امکاناتی همچون سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه، پارک کودک، زمین ورزش، پارکینگ و کمپینگ برخوردار است.
