غار سنگ‌شکنان که در جنوب شهر جهرم قرار گرفته، اثری منحصربه‌فرد است که شکل‌گیری آن به دوران صفوی بازمی‌گردد.
توریسم آنلاین: بهپور کریمیان / در فاصله‌ای نه‌چندان دور از بافت شهری جهرم، یکی از شگفت‌انگیزترین و ناشناخته‌ترین آثار تاریخی ایران قرار دارد؛ غاری عظیم با معماری منحصربه‌فرد که حاصل تلاش نسل‌ها از سنگ‌تراشان محلی است و اکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین غار دست‌کَند جهان شناخته می‌شود. با این حال، این میراث ارزشمند هنوز از نگاه بسیاری از گردشگران و حتی مردم استان فارس پنهان مانده است. غار سنگ‌شکنان که در جنوب شهر جهرم قرار گرفته، اثری منحصربه‌فرد است که شکل‌گیری آن به دوران صفوی بازمی‌گردد. این غار در اصل یک معدن سنگ ساختمانی بوده که استخراج آن طی قرن‌ها ادامه یافته و نتیجه آن، ایجاد فضایی وسیع و منظم در دل کوه است.
غار هم اکنون دارای ۱۲ مدخل ورودی، طول غار حدوداً ۲۰۰ متر و عرض آن از ۶۰ تا ۱۳۰ متر متغیر است که مجموع مساحتی در حدود ۲۰.۰۰۰ متر مربع را پوشش می دهد. فضای داخلی آن با بیش ۱۰۰ ستون سنگی استوار تقسیم شده که نقش حیاتی در استحکام سقف غار ایفا می‌کنند.
این ستون‌ها نه تنها سازه را از ریزش حفظ کرده‌اند، بلکه نوعی نظم مهندسی را در فضای داخلی به‌وجود آورده‌اند که بازدیدکنندگان را شگفت‌زده می‌کند. چنین معماری در مقیاسی این‌چنین، در کمتر نقطه‌ای از جهان مشاهده شده است.
غار سنگ‌شکنان را می‌توان نمونه‌ای درخشان از تلفیق دانش سنتی مهندسی، شناخت زمین‌شناسی محلی و تجربه نسل‌های کاری دانست. زمین‌شناسی منطقه به‌گونه‌ای است که میان دو لایه سخت، یک لایه نسبتاً نرم و کم‌مقاومت با ضخامت حدود پنج متر قرار دارد. این لایه، بستر اصلی استخراج سنگ بوده است.
سنگ‌تراشان جهرمی با درک کامل از این ویژگی زمین‌شناختی، سنگ‌ها را به‌صورت هدفمند برداشت کرده‌اند. آن‌ها پس از هر ده متر استخراج، یک ستون مستحکم از سنگ باقی می‌گذاشتند تا سقف دچار ریزش نشود. در نتیجه، شبکه‌ای منظم از ستون‌های عظیم شکل گرفته که این غار را شبیه به تالاری سنگی و طبیعی کرده است.
برخی ستون‌ها به دلیل داشتن درز و شکاف، برداشت نشده‌اند، چرا که خطر ریزش را افزایش می‌دادند. این دقت در برداشت، نشان از مهارتی فراتر از یک کار استخراج ساده دارد؛ گویی با نوعی معماری صنعتی سنتی مواجه‌ایم.
این اثر ارزشمند با شماره ۱۰۱۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با وجود این ثبت رسمی، هنوز توجه شایسته‌ای از نظر معرفی، حفاظت و بهره‌برداری گردشگری به این غار نشده است. اغلب ساکنان استان فارس نیز با این میراث بی‌نظیر آشنایی کافی ندارند. این در حالی است که استان فارس با داشتن آثار تاریخی چون مجموعه زندیه، حرم شاهچراغ، آرامگاه‌های حافظ و سعدی، تخت‌جمشید و پاسارگاد، سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی است. در این میان، غار سنگ‌شکنان می‌تواند به‌عنوان یکی از جاذبه‌های شاخص جنوب استان مطرح شود؛ به‌ویژه برای گردشگرانی که علاقه‌مند به آثار زیرزمینی، تاریخی و مهندسی سنتی هستند.
غار سنگ‌شکنان جهرم، تنها یک معدن قدیمی یا پدیده زمین‌شناسی نیست؛ بلکه نماد توان مهندسی، معماری سنتی و ذوق هنری مردم این سرزمین در طول تاریخ است. این اثر بی‌نظیر که لقب «بزرگ‌ترین غار دست‌کَند جهان» را با خود دارد، می‌تواند با مدیریت صحیح و سرمایه‌گذاری هدفمند، به نمادی از گردشگری پایدار در جنوب ایران بدل شود.
در شرایطی که گردشگری فرهنگی یکی از راهکارهای مؤثر توسعه مناطق کمتر شناخته‌شده محسوب می‌شود، توجه به ظرفیت‌های نهفته‌ای چون غار سنگ‌شکنان می‌تواند تحولی جدی در اقتصاد محلی و هویت فرهنگی منطقه ایجاد کند.
