این روزها با گذشت حدود یک‌سال و نیم از ثبت جهانی یزد، این شهر هنوز با مشکلاتی روبه‌روست که مانع توسعه گردشگری در این شهر و معرفی آن به گردشگران بین‌المللی می‌شود.
اسماعیل ناصری:
روزنامه توریسم نوشت :گرچه این مشکلات در ایران در بسیاری دیگر از شهرهای مستعد جذب گردشگر خارجی هم وجود دارد اما موقعیت یزد به لحاظ جایگاهش در فهرست شهرهای جهانی یونسکو، موقعیت ویژه‌ای است. سیدمحسن حاجی‌سعید که عضو هیئت‌مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری و دبیر شورای تشکل‌های گردشگری استان یزد است، از مشکلات پیش روی شهر خود در روند توسعه گردشگری گفته است؛ مشکلاتی که به گفته او، با تغییر پی‌درپی مدیران کلان استان و شهر یزد، دشواری بیشتری به وجود آورده است. حاجی‌سعید در هیئت‌مدیره انجمن‌صنفی راهنمایان گردشگری ایران هم عضویت دارد.
■ بعد از ثبت جهانی یزد، مدام از این شهر به‌عنوان فرصتی بی‌نظیر برای جذب گردشگر خارجی و ضرورت ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای لازم برای تحقق این امر گفته می‌شد. چقدر به این فرصت توجه شده است؟
متأسفانه توقعاتی که بعد از ثبت جهانی شهر یزد در ارتباط با رفع مشکلات عدیده بافت تاریخی این شهر می‌رفت، هنوز برآورده نشده است؛ یعنی کارها در روندی کُند پیش می‌رود. نمی‌توانم بگویم که هیچ کاری انجام نشده و هیچ اتفاق مثبتی نیفتاده اما مسائل اولیه‌ای که لازمه حل این مشکلات است، همچنان در مراحل بدوی قرار دارد و در اتاق فکر گیر افتاده و صاحب برنامه نشده است.
■ چرا؟ مگر این موضوع همیشه دغدغه مسئولان سازمان، چه در معاونت میراث‌فرهنگی و چه معاونت گردشگری نبوده است؟
مشکل این است که مسئولان ما مدت کوتاهی بر روی صندلی‌های مدیریتی خود می‌نشینند و ما مدام شاهد تغییرات مدیریتی هستیم. مدیری که حدس می‌زند چند ماهی بیشتر روی کار نیست، طبیعی است که خیلی به فکر موضوعات کلان نباشد. مدیر نیازمند زمان است تا بتواند فکر کند، به جمع‌بندی برسد و سیاست‌های خود را مشخص کند، بنابراین باید گفت یکی از عمده‌ترین مسائل و مشکلاتی که امروزه یزد دارد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، تغییرات مدیریتی در سطح کلان است؛ از استانداری گرفته تا معاونان استاندار، شهردار و دیگران. وقتی ثبات مدیریتی وجود نداشته باشد، نه فقط یزد که هر شهر دیگری هم با مشکل روبه‌رو خواهد بود.
■ ضمن اینکه مسئله بازنشستگی استاندار یزد و انتخاب استاندار جدید هم مطرح است و این تغییرات مدیریتی دامنه‌اش به عالی‌ترین مقام اجرایی استان هم می‌رسد و این طبعاً مسائل مختلف از جمله گردشگری را هم در بر می‌گیرد.
بله، طبیعتاً وقتی استاندار جدید بیاید، معاونان هم تغییر می‌کنند. از سوی دیگر، کلان‌شهر یزد بدون شهردار مانده، چون شهردارش معاون وزیر کشور شده است. اعضای شورای شهر به دنبال کسی هستند که بتواند یک شهر جهانی را مدیریت کند. بر این اساس، مشغول پالایش گزینه‌های مختلف هستند. این روند طبعاً وقت می‌برد و به تبع آن، وقفه‌ای در روند اجرای سیاست‌ها و تحقق قول‌هایی که مجموعه مدیریتی یزد به یونسکو داده، ایجاد می‌شود. چیزی به پایان موعد دو ساله نمانده است و ما خیلی از وعده‌ها را عملی نکرده‌ایم. تشکیل کمیته‌ها، برگزاری مسائل آموزشی، رفع موانع جدی موجود در بافت و… قرار بود که در قالب کارگروه‌های خاصی در بخش‌های مختلف بررسی شود و پیش برود. ممکن است شما از مسئولان، مثلاً مدیرکل میراث‌فرهنگی یزد در مورد این مسائل بپرسید و ایشان بگویند که کارگروه تشکیل شده؛ اما مهم این است که بدانیم خروجی این کارگروه چه بوده است.
■ آقای جمالی‌نژاد از شهردارانی بودند که به گردشگری نگاه ویژه داشتند و به‌عنوان محور توسعه شهری به این صنعت ناه می‌کردند. فکر می‌کنید در انتخاب شهردار آینده، این موضوع چقدر ملاک و مدنظر اعضای شورا خواهد بود؟
همان‌طور که گفتید، گردشگری به‌عنوان محور توسعه شهری، مدنظر آقای جمالی‌نژاد بود. ایشان همواره در جلسات مختلف تأکید داشتند که موانع توسعه گردشگری شناسایی شود. در مرحله‌ای که کار شناسایی این موانع را شروع کردند، پیشنهاد معاونت وزارت کشور مطرح شد و رفتند. با این حال دغدغه ایشان در ارتباط با موضوع گردشگری به مجموعه شهرداری انتقال داده شده و شهرداری و شورای شهر هم این دغدغه را دارند. کمیسیون گردشگری شورای شهر بسیار خوب و فعال است و مشغول طراحی برنامه‌هایی برای سال 98 است.
■ در سال‌جاری چطور؟
برای سال 97 چند برنامه در نظر گرفته شده بود که متأسفانه برگزار نشد. اینها ضعف‌هایی است که کم‌کم دارد در شهر یزد نمود پیدا می‌کند. جشن ثبت جهانی یزد و همایش خشت خام، دو رویداد مهمی بودند که قرار بود در سال 97 برگزار شوند که نشد. این رویدادها هم می‌توانست نگاه‌ها را به سمت بافت تاریخی معطوف کند و هم خود مردم یزد را با موضوع درگیر کند. بخشی از مشکلاتی که ما برای حفظ بافت تاریخی داشتیم، برمی‌گردد به اینکه مردم دغدغه زیادی در این خصوص ندارند، طوری که انگار قبلاً این ارزش نبوده و مردم با تلنگرهایی که زده می‌شود، به‌تدریج دارند درمی‌یابند که این مهم‌ترین میراث آنهاست و باید حفظش کنند.
■ نسل جوان یزدی چطور؟ آنها چقدر به این میراث توجه نشان می‌دهند و چقدر آن را درک می‌کنند؟
یادآوری فرهنگ یزدی به یزدی‌های نسل جدید یکی از کارهایی است که باید انجام بدهیم. شاید خیلی از یزدی‌ها به این فکر نکنند که اگر امروز خانه‌هایی را که در بافت تاریخی دارند، رها کنند، ممکن است بعد از مثلاً پنج سال خراب شود.
آن‌وقت بازسازی آن خانه‌ها ممکن است بسیار سخت و پرهزینه باشد. رفتن یزدی‌ها از بافت تاریخی این شهر و آمدن غیریزدی‌ها و از جمله اتباع خارجی، آسیب بزرگی است که مسئولان محترم استان باید برای آن برنامه‌ای داشته باشند؛ برنامه یعنی در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای ایجاد انگیزه جهت زندگی‌کردن یزدی‌ها در بافت، یعنی ارائه تسهیلات و معافیت‌هایی که بتواند عامل ایجاد رغبت برای ادامه سکونت در بافت تاریخی یا بازگشت کسانی که از این بافت نقل مکان کرده‌اند، باشد.
■ با این اوصاف، پرسش مهم این است که بعد از ثبت جهانی، چه کار ویژه و متناسبی برای یزد انجام شده است؟
تقریباً باید گفت هیچ. اینکه ما دیواری را برداریم و کاهگل بکشیم یا تعدادی از خانه‌ها را بازسازی کنیم، برای حفظ یک بافت 700 هکتاری کافی نیست؛ بافتی که ثبت جهانی شده، ممکن است به‌زودی در معرض خطر قرار بگیرد. ما هنوز نورپردازی‌هایمان هم مناسب نیست و برای روشن‌کردن بخش گسترده‌ای از بافت و بادگیرهای شهر نیازمند بودجه ملی هستیم. روشن‌شدن بادگیر باعث تلاش صاحب‌خانه برای حفظ آن بادگیر می‌شود. اینها مدل‌هایی است که برای حفظ خانه‌های تاریخی لازم است؛ همان‌طور که برگزاری رویداد برای رونق یک شهر تاریخی لازم است. ثبت جهانی تازه آغاز کار یک شهر است؛ شهری که باید بتواند خود را به همه دنیا بشناساند و بگوید که دیگر فقط متعلق به خود نیست، بلکه متعلق به همه مردم دنیاست.
■ فکر می‌کنید در دنیا چقدر یزد را می‌شناسند؟
فکر می‌کنم خیلی کم.
■ و باز می‌رسیم به جای خالی اطلاع‌ر سانی و تبلیغات.
بله، وقتی یک شهر ثبت جهانی می‌شود، هم مسئولان ملی در قبال آن وظیفه دارند و هم مسئولان استانی. مسئولان ملی باید از فرصت ثبت جهانی برای جذب گردشگر استفاده کنند؛ یعنی یزد را به‌عنوان یک فرصت ببینند و در نمایشگاه‌های مختلف قابلیت‌های آن را اطلاع‌رسانی کنند.
درک نمی‌کنم که چرا سازمان میراث‌فرهنگی کشور هنوز متوجه فرصت ثبت جهانی یزد نشده است. منتظرند که یزد پیشنهاد بدهد.
این درست نیست. خود سازمان باید این فرصت را ببیند و از آن برای جذب گردشگر خارجی به ایران استفاده کند. تا به امروز یزد حتی در یک نمایشگاه بین‌المللی هم برجسته نشده است. دلیل این امر را باید از مسئولان ملی و حوزه تبلیغات و بازاریابی معاونت گردشگری کشور مطالبه کرد. جا دارد تم نمایشگاه‌های یزد در نظر گرفته شود، همان‌طور که مثلاً می‌تواند تخت‌جمشید در نظر گرفته شود. این کار در نظر افرادی که دنبال مقاصد جدید گردشگری هستند، جاذبه ایجاد می‌کند. متأسفانه از فرصت ثبت یزد، هنوز استفاده نشده است.
