فردا دیر است!/زنگ خطر ویرانی تدریجی میراث تاریخی کشور

توریسم آنلاین : این روزها در شبکه های اجتماعی و رسانه ها همه از وضعیت اسف بار حفاظت از بناهای تاریخی گلایه دارند.

روزنامه توریسم به قلم هما حاصلی نوشت / فرونشست زمین در فارس ، اصفهان ، کاشان، یزد و بسیاری استان های کشور که حاصل سومدیریت دوران خشکسالی ، حفر چاهها ، فعالیت معادن ودیگر فعایتهای غیر مجاز در حریم بافت ها و بناهای تاریخی است سالهاست که زنگ هشدارنابودی میراث این مرزو بوم را به صدا درآورده است و افزون بر آن هجوم بی ضابطه گردشگران در ایام شلوغ سفر مثل نوروزماندگاری بناهای کهن را به خطر انداخته است .

در این میان وزیر میراث فرهنگی از بودجه اندک بناهای تاریخی گلایه دارد و طبق گفته وی بودجه ی روزانه 30 هزارتومان برای نگهداری از بناهای تاریخی شبیه شوخی است .گردشگران هم بی آنکه از عواقب رفتار خود آگاه باشند خواسته و ناخواسته با هجوم بی ضابطه و رفتارهای نادرست عامل مضاعفی بر تخریب بناهای تاریخی می شوند و از همه تاسف بارتر مدیران بی تخصص میراث فرهنگی در ادوار مختلف رانیز باید به فهرست مقصران پدیده شوم تخریب تدریجی میراث کهن سرزمین مان اضافه کرد.

وقتی زمین زیر پای تخت بناهای تاریخی دهان باز می کند

بیشتر از یک دهه است درباره خشکسالی و پدیده فرونشست و فروچاله در محدوده میراث جهانی تخت جمشید ـ پرسپولیس هشدار داده شده است.
آخرین مطالعات روی پدیده فرونشست در استان فارس نیز نشان می‌دهد فرونشست مرودشت مجموعه تاریخی “نقش رستم” را تحت تاثیر قرار داده و تا ۳۰۰ متری سازه “تخت‌جمشید” ادامه پیدا کرده است. دانشگاه شیراز هشدار داده در صورتی که جلو این روند گرفته نشود، در محوطه تخت‌جمشید فروچاله رخ خواهد داد.وضعیت فرو نشست زمین در اثر خشک شدن زاینده رود در اصفهان نیز بلای جان آثار تاریخی شده است. وضعیت اسف بار حفاظت از بناهای میراثی در استان های دیگر نیز با دلایل مختلف در حال رخ دادن است.

جفای گردشگران نا آگاه بر میراث تاریخی

از آن سو آسیب های گردشگران نا آگاه به بناهای تاریخی نیز حدیث مفصلی دارد . ازگردشگرانی که با فلش های دوربین خود ناخواسته آفت جان بناهای تاریخی می شوند تا آنها که با یادگارنویسی پیکره این بناهای ارزشمند را زخمی می کنند. از آن گذشته سیل ورود بی ضابطه گردشگران در ایام خاصی چون نوروز تاب و طاقت این بناها را می رباید.

سیدهادی احمدی کارشناس حوزه حفظ و احیاء بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی در این خصوص با اشاره به آنکه که هر مجموعه تاریخی دارای محدودیت‌هایی است، گفت: «عموما در روزهایی مانند تعطیلات نوروز، سایت‌ها و بناهای تاریخی برای میزبانی از حداکثر گردشگران و بازدیدکنندگان آماده می‌شوند اما مسئله آنجاست که حداکثری که از آن یاد می‌کنیم بازدید همزمان ۱۵۰ هزار نفر است یا یک میلیون نفر! هرچند بستن درهای آثار تاریخی به روی بازدیدکنندگان می‌تواند کار ساده‌ای باشد اما تبعات خاص خود را به همراه دارد ضمن آنکه بازدید بیش از حد تحمل یک اثر نیز می‌تواند تبعات خود را به همراه داشته باشد. نکته آنجاست که چگونگی بازدید از آثار تاریخی باید تبدیل به یک فرهنگ شود.»

منظور از تبدیل شدن بازدید از آثار تاریخی به یک فرهنگ به چه معناست؟

او که از کارشناسان حوزه حفظ و احیاء بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی است، در پاسخ به این سئوال که منظور از تبدیل شدن بازدید از آثار تاریخی به یک فرهنگ به چه معناست، گفت: شهروندان و بازدیدکنندگان باید به این درجه از فرهنگ رسیده باشند که وقتی برای بازدید از یک اثر تاریخی رفتند و به هر دلیلی درهای آن مجموعه بخصوص به دلیل جمعیت زیاد بسته بود و امکان بازدید وجود نداشت، این امر را به جاهای باریک نرسانند. به طور مثال همه دوست دارند در زمان تحویل سال نو، در حافظیه باشند اما آیا مجموعه حافظیه تا این اندازه ظرفیت دارد که پاسخگوی تعداد زیادی از بازدیدکنندگان آن هم در یک زمان مشخص باشد؟ بارها با این صحنه روبه رو شده‌ام که با بسته شدن درهای یک مجموعه مانند حافظیه در زمان تحویل سال، شکایت‌ها و اعتراضات بلند شده و درصدد شکستن درها و… برآمده‌اند.

اهمیت توزیع زمانی تعطیلات برای حفاظت از میراث تاریخی

احمدی در پاسخ به این سئوال که آیا چنین رفتاری از سوی بازدیدکنندگان آثارجهانی بخصوص محوطه‌های خاص مانند تخت جمشید، پاسارگاد، حافظیه و… می‌تواند به دلیل اعمال محدودیت‌هایی با برنامه و بی‌برنامه در طول سال رخ دهد یا خیر، گفت: بخشی از این رفتار ناشی از اعمال محدودیت‌ها هست و حتا مدتهاست که دولت‌های مختلف درصدد تعریف تعطیلات در طول سال هستند اما هنوز محقق نشده. با این وجود می‌توان گفت از آن جهت که هنوز فرهنگسازی لازم در جامعه درخصوص بازدید از آثار باستانی و مواجهه با آن انجام نگرفته، تضمینی هم برای این مهم وجود ندارد که در سایر تعطیلات طول سال مردم بخواهند از سایر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری دیدن کنند.

مدیران متخصص و مدبر اصل مهم نجات میراث تاریخی

مدیریت سفر همواره یکی از مشکلات اساسی آن هم در تعطیلات طولانی و خاصی مانند نوروز بوده و هست. اینکه در نوروز کدام مسیرها پر ترددتر خواهد بود بر همگان نامشخص است چراکه تصمیم به سفر در کشور ما به یکباره و ناگهانی اتفاق می‌افتد و عموما برنامه‌ای در پس آن وجود ندارد
اما زیانبارتر از همه سومدیریت و مسئولان بی تخصصی است که با بی توجهی و فرصت سوزی به جای نظارت و اشراف همه جانبه برحوزه های خود، سال هاست به شعار و وعده بسنده کرده اند و نتیجه آن از بین رفتن بافت تاریخی شهرها ، خانه های تاریخی و کاروانسراها و آسیب های جدی به بناهای میراثی و ثبت جهانی کشور بوده است .

حضور مدیران متخصص و مدبر بر کرسی ادارات میراث فرهنگی و پست های کلیدی این حوزه و دستگاههای مرتبط می تواند به طرح ها و برنامه های موثر برای  حفاظت از آثارتاریخی در نقاط مختلف کشور ،  ساماندهی تعطیلات و توزیع زمانی و مکانی سفر ، برنامه ریزی برای آموزش افراد ، فرهنگسازی ، دوراندیشی و پیشگیری از آسیب های طبیعی و انسانی به میراث ملی بیانجامد .

میراث ملی هویت ماست و برای جلوگیری از نابودی آن فردا دیر است.