ماجراجویی در کویر معلمان

دوچرخه‌سواری را در منطقه معلمان، در یک روز پاییزی در آبان ماه آغاز می‌کنیم که هنوز بارندگی‌های پاییزی زمین شوره‌زار را به باتلاق تبدیل نکرده است.

توریسم آنلاین: ماجراجویی در کویر معلمان و گذر از لابه‌لای تپه‌های رنگارنگ در دل کویر مرکزی ایران، خاطره‌ای است فراموش‌نشدنی؛ به‌خصوص که این سفر، نه با خودرو که با دوچرخه انجام می‌شود و ماجراجویی وقتی به اوج می‌رسد که در گذر از این تپه‌های زیبا، به شوره‌زاری صاف و یکدست برمی‌خوریم که هیچ گیاهی توان رویش در آن را ندارد.

منطقه‌ای زیبا و بکر در استان سمنان که در ابتدای چاله مرکزی کویر ایران قرار گرفته، یکی از زیباترین بخش‌های کویری در ایران است؛ چاله مرکزی که خود از مناطق جذاب دشت کویر مرکزی است، دو پارک ملی «کویر» و «خارتوران» و چندین منطقه مهم کویری و بیابانی ایران همچون «مصر»، «مرنجاب» و «بندریگ» را در خود دارد.

دوچرخه‌سواری را در منطقه معلمان، در یک روز پاییزی در آبان ماه آغاز می‌کنیم که هنوز بارندگی‌های پاییزی زمین شوره‌زار را به باتلاق تبدیل نکرده است. ماجراجویی در این منطقه که کیلومترها با هرگونه آبادی فاصله دارد، لذتی است وصف ناشدنی که تجربه آن را به دوچرخه سوارهای حرفه‌ای پیشنهاد می‌کنیم.

کوه‌ها و تپه‌های رنگین، بخش زیبایی از چاله مرکزی ایران است؛ جایی که ما در آن دوچرخه سواری می‌کنیم و تا فاصله 120 کیلومتری‌اش، نه شهر و روستایی دیدیم و نه حتی گیاه و جانوری. ابتدای ورود به این منطقه، شهر «سرکویر» و پایان این 120 کیلومتر، «جندق» است. جایی که فقط کویر است و کویر و دیگر هیچ. در این منطقه، به افق که نگاه می‌کنی، هیچ چیزی جز سراب نمی‌بینی. منطقه‌ای که باقی مانده دریایی باستانی است، حالا در فصول پرباران، زمین آن باتلاقی می‌شود و عبور از آن غیر ممکن است.

در این بخش از چاله مرکزی کویر، به دلیل ویژگی باتلاقی بودن زمین های آن و وجود خاک های رسی با املاح شور نمکی و سدیمی، هیچ گیاهی نمی‌روید و زمین مانند پهنه‌ای لخت و عریان به نظر می‌رسد. انگار که در سیاره‌ای دیگر فرود آمده باشید.

اگر کنجکاو باشید و با عکس‌های ماهواره‌ای به این منطقه نگاه کنید، مانند آن است که به کاغذ ابر و باد نگاه می‌کنید. گذر از این منطقه، این خصوصیت مهم را دارد که با زیبایی‌ بی حد و حصری روبه رو خواهید شد که نمونه آن را کمتر دیده‌اید.

برنامه‌ای برای کویرنوردی

چند باری که برای دیدن تپه‌ها و رمل‌های کویر مصر از جاده دامغان به سمت جندق می‌رفتیم، از این منطقه گذشته بودیم و با تپه‌ها و کوه‌های کم ارتفاع رنگین آن مواجه می‌شدیم. تپه‌ها و کوه‌هایی که به دلیل وجود مواد معدنی متعدد به رنگ‌های گوناگونی درآمده‌اند و منطقه‌ای زیبا شکل داده‌اند. با دیدن این زیبایی‌ها همیشه به فکر اجرای برنامه‌ای جذاب در این منطقه بودیم؛ برنامه‌ای که طی آن بتوانیم با عبور از لابه‌لای تپه‌های رنگین از سر کویر یا معلمان تا ابتدای چاله مرکزی کویر که ابتدای بیابان‌های بدون گیاه منطقه است؛ برسیم.

برای اجرای این برنامه دو گزینه پیشنهاد شد؛ یکی عبور با پای پیاده به صورت کویرپیمایی و دیگری عبور با دوچرچه از آنجایی که عبور با دوچرخه از لابه‌لای تپه‌های پرشیب، هیجان انگیزتر، خطرناک‌تر و سخت‌تر به نظر می‌رسید، به اتفاق آرا این گزینه را برای عبور از میان تپه‌ها انتخاب کردیم.

خطراتی که در این گونه برنامه‌ها وجود دارد، شامل دو بخش عمده است؛ اول، خطرات مواجه شدن با کویر است که گم شدن در میان تپه‌ها و در دل کویر بی‌انتها با گرما و بی آبی منطقه را در پی دارد و خطر دیگری که اجرای برنامه‌های دوچرخه سواری در مسیرهای پرشیب و کوهستانی وجود دارد، شامل آسیب هایی می‌شود که از پرت شدن، زمین خوردن از روی دوچرخه، شکستن دست و پا و زخمی شدن در طول مسیر پیش می‌آید.

برای دوچرخه سواری در این گونه مناطق باید مهارت‌های خاص دوچرخه سواری کوهستان را بلد بود و همچنین لوازم و تجهیزات مخصوص این رشته را همراه داشت؛ لوازمی مثل دوچرخه‌های مخصوص کوهستان با ترمزهای ویژه و کمک فنرهای مناسب و تجهیزات ایمنی، مانند کلاه کاسکت، دستکش‌های مخصوص و ضربه گیرهای زانو و آرنج که بودنشان بسیار واجب است.

از آنجایی که گرمای کویر در برخی از ماه‌های سال آزاردهنده است و اجرای برنامه در بهار و تابستان تقریبا غیر ممکن می شود، برای دوری از سرمای گزنده زمستان، بهترین زمان برای اجرای برنامه، از اوایل و اواخر آبان است. همچنین قبل از اجرای برنامه و برای طراحی مسیری مطمئن برای پیمایش، اطلاعات طول مسیر، نقشه و عکس‌های ماهواره‌ای منطقه را روی گوشی‌های هوشمند ذخیره و نقاط جی پی اس مسیر را در نرم ا فزارهای مسیریابی وارد می‌کنیم.

برای اجرای برنامه در تعطیلی آخر هفته، از تهران به همراه تیمی از بچه‌های کوهنورد دوچرخه سوار راهی کویر معلمان می‌شویم. برای رسیدن به سرکویر، از تهران به دامغان رفته و از آنجا وارد جاده معلمان و سرکویر می‌شویم. از تهران تا دامغان حدود 300 کیلومتر و از دامغان تا سرکویر و شهر معلمان حدود 120 کیلومتر راه داریم. معلمان یا سرکویر، آخرین شهر کویری این منطقه است و از آنجا به بعد، بستری از دریاچه‌ای خشک و نمکی به طول 120 کیلومتر تا شهر جندق ادامه پیدا می‌کند.

به سوی تپه‌های رنگین

با دیدن گله‌های شتر، کم کم کویر خودنمایی می‌کند و ما وارد معلمان می‌شویم. در معلمان و در آخرین ایستگاه، ذخیره آب را برداشته و با تجهیزات کامل وارد کویر می‌شویم. در جنوب شهر معلمان، رشته کوه‌های کم ارتفاع و تپه مانندی قرار دارد که بعد از عبور از آنها، چاله و دشت مرکزی کویر آغاز می‌شود.

قصد ما هم عبور از لابه لای همین تپه‌های کم ارتفاع تا رسیدن به چاله و دشت مرکزی کویر است. با شروع مسیر، ابتدا باید مسیرهای پرشیب، به صورت سربالایی طی شوند. این قسمت از مسیر آنقدر شیب دارد که گاهی مجبور می شویم دوچرخه‌ها را کول گرفته و از تپه‌هایی به ارتفاع 50 تا 200 متر بالا ببریم. در این شرایط، تپه‌ها را یکی یکی طی می‌کنیم و این وضعیت، حرکت ما را در چند ساعت پیش رویمان شکل می‌دهد.

تپه‌های این منطقه نمادی از رسوبات لایه‌های رسی همراه با مواد معدنی فراوان است که این لایه‌ها هر کدام بر اثر غلظت مواد معدنی موجود در آنها به رنگ‌های گوناگونی درآمده‌اند. بیشتر آنها به دلیل وجود ترکیبات آهنی، نمکی و گچی تمایل به رنگ قرمز، نارنجی و زرد دارند. همچنین شسته شدن کوه های رسی براثر بارندگی‌های چند صد هزار ساله، آنها را به این شکل درآورده است.

وجود میزان بالای نمک و سدیم در خاک‌های رسی، سبب شده تا هیچ گیاهی نتواند در آن بروید و تپه‌ها لخت و عریان به نظر می‌رسند.

یکی از جاذبه‌های زیبا در میان این تپه‌ها، وجود شیارها و دره های پرشبب و عمیق است که در دل این کوه‌های کم ارتفاع به وجود آمده است؛ دره‌هایی که بر اثر جاری شدن آب باران و شسته شدن خاک رس پدید آمده‌اند و مخصوصا در هنگام طلوع و غروب آفتاب، سایه روشن‌های زیبایی پدید می‌آورند.

مسیر را از روش نقشه‌های ماهواری و نقاط جی پی اس که قبلا ذخیره کرده‌ایم، دنبال می‌کنیم تا در لابه لای دره‌های پر شیب و مختلف گم نشویم. بعد از طی چندین کیلومتر مسیر پر پیچ و خم و نزدیک بعدازظهر به بالای تپه‌ها رسیده و از آنجا به بعد، دشت لخت و عریان چاله مرکزی دشت کویر نمایان می‌شود.

از اینجا به بعد تا جایی که چشم کار می‌ند. کویری تخت و مسطح روبرویمان است که تمامی ندارد و هیچ عارضه دیگری در آن به چشم نمی خورد. از این بالا که نگاه می‌کنیم امتداد پرپیچ و خم آبراه هایی که از دره‌های این تپه‌ا به داخل دشت رفته را می‌بینیم که منظره زیبایی به وجود آورده است.