«بیراهه» نام دره‌ای است زیبا با طبیعتی بکر در چهارکیلومتری غرب روستای «آبگرمک» شهرستان جم در استان بوشهر؛ مکانی که مردم محلی آن را با نام «پیر بیراهه» یا در لفظ عامیانه «پیر بره» می‌شناسند.
توریسم آنلاین: از بندر نادریه تا ابوشهر، از ابوشهر تا بوشهر؛ حتی از لیان تا بندر بوشهر، همه و همه شهری ساخته‌اند به بلندای نخل‌های سرافراز این خاک خشک؛ به شیرینی خرما و رطب‌های این نخل‌ها در فصل خرما چینی، به سختی سنگ‌های مرجانی و به زیبایی موج‌های دل انگیز دریای بی‌کران خلیج فارس و پا به پای دلیران نخلستان.
قدمت بوشهر که به عهد ایلامی‌ها، یعنی حدود چهار هزار سال پیش می‌رسد، دارای سواحل صخره‌‌ای و ماسه‌‌ای، هوای دلپذیر بهاری در پاییز و زمستان، چشمههای آب گرم و سرد، نخلستان‌های زیبا و بلند و جزایر چشم نواز مرجانی است که هر بیننده‌‌ای را مجذوب خود میکند. بافت قدیم بوشهر نیز که یکی از نادر‌ترین و زیباترین انواع معماری ساحلی در سواحل خلیج فارس به شمار می‌رود، شکوه و عظمت این بندر تاریخی را به نمایش گذاشته است.
انگار گریزی نیست، چرا که زندگی مردم اینجا، با نخلستان و رطب و خرما چنان گره خورده است که راه اصلی گذران زندگی بسیاری از محلی‌ها، تنها نخلستان است و محصولاتی که از آن به دست می‌آورند. این را از نام‌های گوناگون و متفاوتی که مردم بر نخل‌ها و محصولاتش می‌گذارند، می‌توان فهمید؛ از کبکاب و خنزیری گرفته تا کنگاو قصب، اما برای غیر باغداران، نخل یک اسم بیشتر ندارد و محصولش هم همان یک خرماست. هنگامی که هنوز آفتاب سرنزده است، بوشهری‌ها، زنبیل و حصیر و داس‌هایشان را بار ماشین می‌کنند و راهی نخلستان می‌شوند. در استان بوشهر خرما از زمان هخامنشی و در زمان باستان کاشته می‌شد و هم اکنون نیز تعداد بسیاری از مردم استان بوشهر در زمینه تولید و برداشت این محصول و فرآوری خرما مشغول به کار هستند و از همین طریق امرار معاش می‌کنند.
بفرمایید پنیر نخل!
یکی از سرسبزترین نقاط استان بوشهر، منطقه «آب‌پخش» است که با بهره‌مندی از کانال‌های آبیاری پرآب، به عنوان نگین سبز استان شناخته می‌شود. شهر «آب‌پخش» مرکز این بخش است و جزو هفت شهر بزرگ استان بوشهر محسوب می‌شود.
نخلستان‌های سرسبز و سربه فلک کشیده ورودی این شهر، جلوه بسیار دیدنی و جذابی به «آب بخش» داده است و حتی از نخلستان‌های اطراف آن نیز انواع مختلفی از خرما برداشت می‌شود. از مهم‌ترین نمونه‌های محصول خرما می‌توان به کبکاب، برهی، بریمی، شیخالی، محبوبی، حاج باقری، قندی، شکری و گنتار اشاره کرد، اما در میانه تنه نخل، مغز ترد و شیری‌رنگی وجود دارد که شیرین و گس است و به لحاظ رنگ سفید آن،«پنیر نخل» نامیده می‌شود و بسیار مقوی و گران‌قیمت است.
در ابتدای بهار که نخل شکوفه می‌زند، شکوفه‌ها را که «تارونه» نام دارد، می‌‌چینند و از آن عرق تارونه می‌گیرند که مانند بقیه عرقیجات، مفید و درمان‌گر دردهای معده است. حتی عرق تارونه هم بسیار مقوی، گرم و برای قلب نیز مفید است.
پنیر نخل یا به قولی «غاپ» نیز سوغات لذیذی است که از دل نخل بیرون می‌آید و بسیار مقوی است. مسافران در کنار نخل های بلند و سرسبز «آب‌پخش» توقف می‌کنند تا هم استراحتی کنند و هم سوغات زمستانی آب‌پخش را خریده باشند.
پنیر نخل که در واقع مریستم انتهایی نخل بوده، بسیار مقوی و عامل رشد و نمو و تولید برگ و میوه جدید است؛ یعنی یکی از حساس‌ترین بخش‌های گیاهی نخل است که در صورت آسیب دیدن، باعث مرگ گیاه می‌شود.
از دیگر فرآورده‌های خرما، تهیه اسانس خرما برای صنایع نوشابه‌سازی و رنگ‌های شیمیایی خوراکی است و دیگر محصولاتی چون شکلات خرمایی، خامه خرما، انواع کیک و کلوچه‌‌‌‌های مغز خرمایی «آب پخش» هم آن‌قدر معروف است که نیازی به توضیح ندارند.
تنگ مُخدان؛ سرزمین خرما
تنگ «مُخدان» که شگفتی بوشهر لقب گرفته است، در جنوب روستای مخدان در ارتفاع 400 متری از سطح دریا قرار دارد. این تنگ عجیب و زیبا، طولی به اندازه 3 کیلومتر دارد و در کف آن رودخانه کوچکی جاری است که از ارتفاعات و چشمههای اطراف سرچشمه می‌گیرد. محدوده تنگ مخدان پوشیده از نخلستان‌های خرما است که طبیعت منطقه را دوچندان زیباتر کرده است. به جز این، وجود آبشارهای کوچک و حوضچه‌ای از آب در انتهای این تنگ، به جذابیت‌های مخدان می‌افزاید.
درخت خرمای «مخدان» خواص بی‌شماری دارد و می‌توان گفت که از تمام قسمت‌های این درخت می‌توان استفاده کرد؛ چنان که حتی از برگ و شاخه درخت خرما سبد و فرش تهیه می‌کنند و از هسته آن نان و از میوه خرما سرکه و عسل به دست می‌آورند. همان طور که می‌دانیم خرما تنها میوه‌ای است که در صحرا وجود دارد و طبیعت، این درخت را به مردم صحرا هدیه داده است که تمام احتیاجات خود را از آن رفع کنند. مردم صحرا معمولا از هسته درخت خرما نان می‌پزند یا این هسته را بو داده و از آن به عنوان قهوه استفاده می‌کنند، زیرا دم کرده آن بسیار مطبوع است. اعراب از قدیم اعتقاد داشتند که خرما انرژی خورشید را گرفته و در خود ذخیره میکند و این انرژی با خوردن خرما به بدن منتقل می‌شود. مردم بوشهر از خرمای کال نیز استفاده می‌کنند و معتقدند که اثرات درمانی بسیاری دارد.
اثر دیگر معجزه آسای هسته خرما، از بین بردن تورم پلک‌های چشم است. برای این منظور، پمادی از هسته خرما تهیه کرده و آن را روی چشم می‌گذارند. این پماد برای رشد مژه‌های چشم نیز بهترین دارو است. در زمان‌های قدیم، همواره از خرما برای قدرت و انرژی بیشتر استفاده می‌کردند و هنوز بهترین میوه برای بازیافتن انرژی و قدرت جوانی است. گل‌های درخت خرما نیز خاصیت دارویی دارند.
تاثیر خرما بر سلامتی انسان، محرز شده است و از آنجا که خرما در گروه میوه‌ها طبقه بندی می‌شود، از فواید مصرف میوه و سبزی برخورداراست. به علاوه، خرما به علت چربی کمی که دارد، به عنوان ماده غذایی کم چربی در نظر گرفته می‌شود. حتی به خاطر مقادیر ناچیز سدیم، بیماران مبتلا به فشار خون بالا با مصرف آن مشکلی نخواهند داشت. به گفته دانشمندان مصری، خوردن ۸۰گرم خرما، ۱۰درصد نیاز روزانه بدن به «نیاسین» را جبران میکند. «نیاسین» برطرف‌کننده مشکلات گوارشی، روانی و پوستی است.
سفر در فصل برداشت خرما
این روزها فصل برداشت خرما از نخلستان‌های شهرستان «جم» در استان بوشهر نیز شروع شده است. درخت نخل «خاصه»، یکی از انواع گونه‌های نخل است که به خاطرشرایط خاص آب وهوایی منطقه گرم و خشک «جم» رشد میکند و فقط در این منطقه از کشور است که این گونه نخل به ثمردهی و رشدکامل محصول می‌رسد.
محصول خرمای این درخت از نظر ظاهری با دیگر گونه‌های خرماتفاوت زیادی دارد؛ ازجمله به شکل میوه و هسته آن می‌توان اشاره کرد که اندازه کوچک‌تر و پوست بسیار نازکی دارد و بسیار نرم و خوشمزه است. این نوع خرما در شهرستان جم به صورت کاملا سنتی و به دور از هرگونه کودشیمیایی و مواد افزودنی به دست می‌آید.
یک شب در نخلستان‌های «بیراهه»
«بیراهه» نام دره‌ای است زیبا با طبیعتی بکر در چهارکیلومتری غرب روستای «آبگرمک» شهرستان جم در استان بوشهر؛ مکانی که مردم محلی آن را با نام «پیر بیراهه» یا در لفظ عامیانه «پیر بره» می‌شناسند؛ دره‌ای با درختان نخل و آبگیرهایی که در تمام فصول سال پر از آب است. جالب این است که «بیراهه» در تمام ایام سال، به خصوص در چنین روزهایی که فصل برداشت خرما شروع می‌شود، میزبان گردشگران و مسافرانی است که بعضاً حتی شب را نیز در این مکان زیبا می‌گذرانند. نسیم خنک ناشی از آبگیرها و جریان آب در «بیراهه»، محیطی آرام جهت تفریح و استراحت و همچنین شرایطی مناسب برای کوهنوردی فراهم آورده است.
طعم خوش «کبکاب»
از بوشهر اگر حدود ۶۷ کیلومتر به سمت شرق بروید، به شهر برازجان، مرکز شهرستان دشستان خواهید رسید.
خرید و فروش خرمای دشتستان بوشهر همواره مورد توجه تجار بوده است. دشتستان از بزرگترین شهرستان‌های کشور به شمار می‌رود که به دلیل برداشت یکی از بهترین انواع خرمای تجاری ایران، نامی برای خود در بازارهای داخلی و خارجی به دست آورده است. مثلا خرمای کبکاب به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین رقم برداشت شده در این شهرستان به شمار می‌رود که به دلیل گسترده بودن منطقه، کیفیت‌های متفاوتی را روانه بازار مصرف میکند. یکی از بهترین مناطق جهت عرضه خرمای کبکاب، منطقه‌ای به نام «سعدآباد» است که به دلیل شیره درجه یک خرما، زبانزد خاص و عام است.
بیش از 70 درصد محصولات کشاورزی استان بوشهر در دشتستان تولید می‌شود که این خود جایگاه مهم این شهرستان در این حوزه را نشان می‌دهد. از 170 هزار تن محصولات نخیلات استان بوشهر 135 هزار تن آن در دشتستان تولید می‌شود و خارک و رطب که 20 درصد محصول نخیلات کشور را شامل می‌شود، از دشتستان تا نیمه دوم شهریور وارد بازار می‌شود. گونه‌های محصولات نخیلات دشتستان را کبکاب، شیخ‌عالی، برهی، بریمی، خش‌خار، قندی، محبوبی و حاج باقری تشکیل می‌دهد و گونه کبکاب، بهترین گونه خرمای دشتستان است و از 6 میلیون اصله نخل استان بوشهر بیش از 4 میلیون و 300 هزار اصله آن در دشتستان قرار دارد.
