مهریز، شهرستانی است که به جهت ادامه ارتفاعات شیرکوه در بخش غربی آن و تشکیل سفره‌های آب زیرزمینی، هوایی معتدل‌تر از دیگر شهرستان‌های استان یزد دارد و به «باغ شهر» یزد مشهور شده است،
توریسم آنلاین: وارد کوچه‌باغ‌های «مهریز» که می‌شوی، شاخه‌های پربار انار را می‌بینی که از دیوارهای کاه‌گلی آویزان شده‌اند. کنار جوی آبی که وارد باغ می‌شود، می‌نشینی و به صدای باغبان‌ها گوش می‌دهی. این روزها، از کنار هر باغی که بگذری، صدای پرنده‌هایی به گوش می‌رسد که خود را به ضیافت انارهای ترک خورده مهمان کرده‌اند، باغ‌های انار، این روزها حال و هوای دیگری دارد.
مهریز، شهرستانی است که به جهت ادامه ارتفاعات شیرکوه در بخش غربی آن و تشکیل سفره‌های آب زیرزمینی، هوایی معتدل‌تر از دیگر شهرستان‌های استان یزد دارد و به «باغ شهر» یزد مشهور شده است، درحالی که در این گستره، از شمال به جنوب و از غرب به شرق، از میزان بارندگی کم می‌شود و خشکی محیط، بیشتر خود را نشان می‌دهد. نبود توفان‌های شن در این منطقه، برخلاف دیگر مناطق کویری، شرایط مناسب‌تری را برای گشت و گذار در این منطقه کویری ایجاد کرده است.
بزرگترین باغ انار جهان با 300 هکتار در مهریز قرار دارد. جاذبه‌های طبیعی، ازجمله چشمه‌ها و کوه‌های زیبا، این منطقه را رونق بخشیده و مسافران را آرامشی دوباره می‌بخشد. از کوه‌های این منطقه می‌توان به امتداد شیرکوه، کوه لاخسه، کوه سیاه و کوه مدوار اشاره کرد که سرچشمه بیشتر جویبارهای فصلی این شهرستان است.
دیدنی‌های مهریز
چشمه پرآب و زیبای «غربال‌بیز» در نزدیکی روستای «مدوار» با چشم‌انداز طبیعی شگفت‌انگیز و آرامش‌بخش، چشمه «دامگاهان» در محلی به نام دون گاهون و منطقه تفریحی کوه ریگ، از مکان‌های تفریحی و گردشگری مهریز است که در طول سال، بویژه در فصل انار، مقصد گردشگران پاییزی است.
سرو کهنسال مهریز با ارتفاع نزدیک به 15 متر و حدود 1000سال‌عمر، از شگفتی‌های طبیعی مهریز به‌حساب می‌آید که دیدن آن خالی از لطف نیست. رودخانه فصلی «منشاد» با گذر پلکانی شکل خود از میان دو کوه، دره سرسبز و بسیار زیبایی پدید آورده و در روزهای تعطیل پذیرای گردشگران بسیاری است که شیفته طبیعت مهریز هستند.
از دیگر جاذبه‌های این منطقه، دره «آدروشک» است که سرسبز و خوش آب و هوا، با چند چشمه طبیعی، مکان مناسبی برای تفریح و گشت و گذار به شمار می‌رود. این دره، دارای یخچالی طبیعی است که حتی در فصل تابستان پوشیده از برف است. باغ زیبا و تاریخی «پهلوان‌پور» از دوره قاجار در محله «مزویرآباد» نیز از باغ‌های زیبایی است که با جاری بودن کاریز «حسن‌آباد» در دو مسیر باغ و چنارهای بلند و کهنسال، محل آرام و دلچسبی برای گشت و گذار خانواده‌ها است.
عمارت کوشک یا «شربخانه» در میان این باغ، جاذبه تاریخی بکر و زیبایی را نیز به نمایش می‌گذارد. نکته دیگر اینکه بلندترین برج بادگیر دنیا با بلندای 5/55 متر را نیز در مهریز خواهید دید.
کاروانسرای شاه عباسی، رباط‌های زین‌الدین، تنها کاروانسرای مدور ایران، پیرغیب، برج و آسیاب پیر نورکی، حمام منشاد، موزه مردم‌شناسی و امامزاده سید غیاث‌الدین«ع»، از دیگر جاذبه‌های مهریز به شمار می‌رود.
مجموعه «مهر پادین»مهریز
مجموعه تاریخی «مهرپادین» که در خیابان مصطفی خمینی قرار دارد، دارای یک ایوان و یک مناره است و از دو ردیف تزئینات کاشی به رنگ‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و سیاه و سفید و یک نقش لوزی از کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی به همراه 2 چلیپای کوچک فیروزه‌ای در پایه منار برخوردار است. براساس شواهد موجود، می‌توان استنباط کرد که این مجموعه از آثار دوره آل‌مظفر در قرن هشتم هجری به شمار می‌رود.
شهری در دل قلعه!
این قلعه در فاصله یک کیلومتری مجموعه «مهر پادین» قرار گرفته است. اگر به دنبال دیدن بخشی از تاریخ هستید که هنوز بکر و دست نخورده مانده و دوست دارید هیجان حضور در قلعه‌ای واقعی را حس کنید، حتماً به این قلعه بروید. دیدن قلعه‌ای که مانند شهری کوچک، دارای خیابان، مغازه و خانه‌هایی از اعماق تاریخ است، می‌تواند بسیار شگفت‌انگیز باشد. قدمت این قلعه به قرن هشتم می‌رسد و اساس آن از خشت بوده و دارای 2 دیوار استحفاظی است.
هر دیوار قلعه، 4 برج دیده‌بانی دارد که در دو ردیف دیوارها، 8 برج ساخته شده است. این قلعه تقریبا سالم مانده و در اطراف آن باغ‌های انار و زمین‌های کشاورزی قرار دارد.
ورودی قلعه، دارای ایوان کنگره‌داری است که از طریق آن می‌توان وارد قلعه شد. در بالای دیوارها، کنگره‌هایی دیده می‌شود که احتمالاً کاربرد تدافعی از فواصل مختلف را داشته است، با این حسن که مدافعان قلعه، مورد اصابت تیرهای دشمن قرار نگیرند. تنها کمی تخیل لازم است تا با دیدن این کنگره‌ها، سربازانی را مجسم کنید که از فاصله‌های بین کنگره‌ها به دشمن تیر‌اندازی می‌کنند و مردمی نگران‌که از داخل قلعه به آنها چشم دوخته‌اند.
در پشت ورودی قلعه، ساختمانی 3 طبقه وجود دارد که احتمالاً محل استقرار قراولان و محافظان دروازه بوده و از پشت آن به بافت قلعه که شبیه یک شهر کوچک با خیابان‌بندی‌های منظم است، وارد می‌شویم. در حیاط این خانه‌ها، تعداد زیادی چاه حفر شده بود که آب قلعه را تأمین می‌کرد.
مهریز و باغ ایرانی
باغی که نفس را در سینه حبس می‌کند. فکر کن در منطقه‌ای کویری هستی و تا حالا آنچه دیده‌ای، کویر و رمل و ماسه بوده و حالا انگار دروازه‌های سرزمینی اسطوره‌ای گشوده می‌شود و تو خود را ناگهان در حصار چنارهای سر به فلک کشیده و انارستان‌های رسیده و قار قار کلاغ‌ها و زمینی پوشیده از خزان برگ‌ها خواهی یافت. برای دقایقی فکر می‌کنی پا بر جادوی «بانوی دی» می‌گذاری و هرآن می‌اندیشی در شوخ طبعی پری افسون گر قصه‌ها، سرریز شده‌ای و در مهریز داری خواب یک باغ را می‌بینی!
باغ «پهلوان پور» را در دوره قاجار ساخته‌اند، اما تو را یاد معماری زندیه می‌اندازد و همه عناصر فریبنده یک باغ ایرانی را در خود جای داده است. چارچوب درونگرای معماری محصور در دیوارهای بلند، جوی آبی در امتداد تلاقی چهارجوی دیگر و کوشکی زمستانی، اصطبل و استخر و درختان سربه فلک ساییده و سایه سار و البته انارهای ترک خورده و گنجشک‌های فرصت طلب! وقتی سر در دالان‌های کوشکی آن فرو می‌بریم، تصاویری جادویی ما را مفتون می‌کنند. بازی ابر است و درخت و آسمان خاکستری در تن خزان زده درختان لخت و عور و اعوجاج آب و برگ‌های خشک.
از کوشک به در می‌آئیم و پا در آن سوی می‌گذاریم. کوشکی که روزگاری خانه زمستانی خاندان «پهلوان پور»، از خاندان‌های بزرگ مهریزی بوده که امروز ثبت آثار ملی است، اما اینگونه در سکوت دارد خزان زده می‌شود.
دل کندن از این باغ، کار ساده‌ای نیست، باغی که دل می‌برد وقتی در سودایش عاشق شوی و تن در جان درختانش سپاری، وقتی در هوایش نفس بزنی و نگاه بر آسمان مه آلودش بسپاری و دندان‌گیر طعم انارهایش شوی!
شگفتی در راه است! از باغ «پهلوان پور» که به در می‌آئیم، کسی می‌گوید سری هم به «کوه ریگ» بزنید، در همان حوالی شهر مهریز که یکی از عجایب طبیعی این شهر است. تا نبینید شاید باور نکنید.«کوه ریگ» تپه‌ای در حوالی مهریز است، جایی در خود شهر که انگار در انتهای آن قرار گرفته است. پرسان پرسان وقتی به آنجا می‌رسیم، به ظاهر چیز قابل توجهی نمی‌بینیم، باید رفت که گفته‌اند شگفتی زیبایی در انتظار شماست!
وقتی پا روی تپه شنی می‌گذاریم، تا مچ در رمل‌های روان فرو می‌رویم. اینجا تپه‌ای شبیه تپه‌های مرنجاب و کویر مصر است و باورش سخت می‌نماید در دامنه تپه‌ای بیابانی و در حاشیه شهر مهریز، ناگهان فضا اینگونه تغییر کند. شبیه دست سازی بشری است این تپه شنی که شاید آن را برای تفریح بچه‌ها ساخته باشند، اما این پدیده، دست ساز نیست؛ بر اثر وزش باد و حرکت ماسه‌های دشت کویر به این سو و آغوش گرفتن دانه‌های شن، به مرور زمان و طی صدها سال، این چنین تپه زیبایی پدید آمده است که جزو 12 میراث طبیعی منطقه به حساب می‌آید.
صنایع دستی مهریز
مردم مهریز در کنار کار کشاورزی، به ساخت و تهیه صنایع دستی هم مشغول هستند که قالیبافی با نقش و طرح قالی‌های کرمان و یزد، از همه مهم‌تر است. از دیگر صنایع دستی این منطقه، می‌توان به گیوه‌بافی، سبدبافی، چاقوسازی، آهنگری سنتی و سریشم اشاره کرد.
خورد و خوراک مهریز
مردم کویر نشین مهریز، غذاهای محلی و سنتی گوناگونی دارند که برخی از آنها برای مراسم ویژه پخته می‌شود. آش ماش را زمستان‌ها، برای ناشتایی می‌پزند. آش گندم هم ویژه شب‌های زمستانی است که در آن از حبوباتی چون نخود، لوبیا، عدس و گندم پوست کنده به همراه سرکه استفاده می‌شود.
جالب است بدانید این آش را در منشاد، «آش جه‌جه» هم می‌خوانند و در منطقه بهادران، شب اسفندی می‌گویند. از دیگر غذاهای این منطقه، آش رشته یا شولی (آشی که در همه جای استان یزد پخته می‌شود)، آش انار، آش پرک، آش جو، حلیم (آش تنوری) و اشکنه را می‌توان نام برد.
