توتک کرجی ها شیرینی با نشان ثبت ملی

در بین استان‌های کشور که جمعیت غالب آنها را افراد بومی تشکیل می‌دهند، شاید کمتر کسی متوجه سوغات و میراث فرهنگی و گردشگری استان البرز شده باشد، یعنی بسیار کم هستند افرادی که پس از سفر به استان البرز می‌دانند باید چه سوغاتی را از این خطه خریداری کرده و برای دوستان و اقوام خود ببرند.

نان توتک ، شیرینی سوغات استان البرز، مردم کرج به ویژه کلاکی هاست و این شیرینی که در عید پخته می شود به ثبت ملی هم رسیده است.
به کار بردن توت خشک آرد شده و یا شیره توت به جای شکر در خمیر توتک می‌تواند یکی از وجوه تسمیه این نان شیرینی لذیذ باشد.
نان شیرینی توتک در دیگر مناطق جغرافیایی البرز با نام فطیر نیز پخته می‌شود، این نامگذاری‌ها مانند توتک، اگردک، کلوچه و فطیر با توجه به عناصری همچون؛ اندازه، نوع خمیر، میزان شیر و شکر و مغز گردو و گاه سبزیی‌های معطر به کار برده شده و حتی میزان و درجه حرارت، برگزیده و اطلاق شده است.
بنا به رسمی دیرینه در روستای کلاک کهن و دیگر مناطق کرج در گذشته اقدام به پخت و تهیه این شیرینی می شد. در حال حاضر با وجود انواع شیرینی های سنتی و خارجی، خانواده هایی که به سنت ها پایبندند، به تهیه و پخت آن اقدام می کنند.مهارت پخت و فرهنگ شیرینی توتک در البرز مهم بود، چرا که از دیرباز شیرینی توتک در کرج و استان البرز جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته و علاوه بر این‌که این شیرینی مخصوص این استان است در فرهنگ و آداب و رسوم مردمان این دیار نقش به سزایی داشته است.
نان توتک یا نان محلی کرجی ها، شیرینی خوشمزه با کیفیت با سابقه چند صد ساله است که در گذشته به علت نبود شکر از شیره توت در پخت آن استفاده می شد. به همین علت نیز نام آن را توتک گذاشته اند. شیرینی توتک تنها سوغات مردم کرج در گذشته در مورخ ۲۳/‏۰۴/‏۹۷ به شماره ۱۵۷۷ به ثبت آثار ملی ایران رسید.
پختن نان و توتک در هفته های پایانی سال تمام فضای روستا را عطرآگین می کرد، هر خانواده بنا به و سعی که داشت مقداری خمیر آرد گندم تهیه میکرد. پختن توتک همراه با شادی و شعف بود، اما کاری پر زحمت به شمار می رفت، بنابراین نیاز به کمک چند نفر داشت. غالباً این وظیفه بر گردن خانم های خانه و خانم های همسایه و فامیل بود که به یاری یکدیگر می شتافتند بخصوص اینکه این کمک و همیاری به صورت متقابل بود. کار پختن توتک یک کار تجربی و تقریباً کار «آبجی نانواها» بود که در این کار تبحر زیادی داشتند. برای تهیه خمیر ۳۰۰ الی ۴۰۰ عدد توتک از ابتدا صبح زود کار شروع می شد.

مواد لازم برای تهیه این خمیر عبارت بودند از: آرد گندم، روغن، شکر، آب و مایه خمیر. در طشتی چوبی (لاوک) آنها را به نسبت معین مخلوط می کردند تا خمیر بدست آید. خمیر را آنقدر ورز می دادند تا خمیر ور آمده (عمل تخمیر انجام بگیرد) کم کم با گرم کردن تنور – که با هیزم و خار و خاشاک روشن می شد – کار پختن را آغاز می کردند. ابزار کار برای پختن شیرینی نیز از این قرار بود: یک سفره پهن سفید، تخته و وردنه، شانه، توکان (ظرف فلزی دسته بلند)، میله فلزی بلند که یک سر آن پهن و سر دیگر آن حالت قلاب داشت برای گرفتن یا جدا کردن نان در داخل تنور و وسیله ای گرد مانند بادگیر درب سماور زغالی که در آن زمان رایج بود که برای شکیل شدن شکل ظاهری قرص شیرینی توتک استفاده می شد. چانه را با وردنه روی تخته مخصوص پهن کرده و توسط دندانه های شانه روی آن را به صورت ضربدر نقش می بستند، سپس محصول را به بدنه تنور می چسباندند تا پخته شود. قطر این نان شیرینی خوش مزه حدود ۱۴ الی ۱۵ و ضخامت آن حدود ۱/۵ سانتیمر است. همانطور که گفته شد در خانواده اصیل کرجی به پاس حفظ سنت های قدیمی از میهمانان خود در کنار دیگر شیرینی های رایج با شیرینی توتک هم پذیرایی می کنند. این شیرینی در ایام دیگر سال هم در این منطقه دیده می شود.