درباره نمایشگاه دست بافته های عشایری اهدایی استاد تناولی در شیراز

نمایشگاه دست بافت های عشایری و روستایی اهدایی استاد پرویز تناولی تا سوم خردادماه در مرکز اسناد و کتابخانه ملی شیراز بر پا خواهد بود؛ برای بازدید از آن تردید نکنید!

توریسم آنلاین:  هما حاصلی / هفته میراث فرهنگی در استان فارس که خود بسان موزه ای روباز و زنده است و در هر کوی و برزنش اثری از تاریخ و تمدن و فرهنگ خودنمایی می کند با رویدادی خاص رنگ و لعاب تازه ای گرفته است؛ افتتاح نمایشگاه دست بافته های عشایر کشور از مجموعه اهدایی استاد تناولی به میراث فرهنگی فارس .

دست بافته های عشایر،میراثی است گرانبها که نه تنها نقشه ها و طرح های آنها اصالت هزاران ساله دارند، بلکه یادآور هویت بصری و تاریخی مردمانی است که هنر نزدشان بوده و هست و با آن زیسته اند . اکنون نمایش عمومی این دست بافته ها فرصتی ویژه برای آشنایی و آشتی دوباره با هنری است که در پس ماشینی شدن صنعت فرش و کاهش صادرات رو به فراموشی است.

نیم قرن تلاش استاد تناولی برای زنده نگهداشتن هنر عشایر

در سال 1399 پرویز تناولی مجموعه دست بافته هایش که حاصل بیش از نیم قرن سفر و پژوهش به صدها روستا و زندگی با عشایر بود و خریداران دست به نقد  خارجی داشت، به وزارت میراث فرهنگی اهدا نمود.

در19 آبان ماه 1399 تفاهم نامۀ این کار مابین تندیس تناولی  فرزند این هنرمند و محمد حسن طالبیان، معاونت وقت وزارت میراث فرهنگی به امضا رسید وطبق آن 1408 بافتۀ عشایری وروستایی از سوی پرویز تناولی اهدا گردید.

براسا‌س مفاد این تفاهم نامه، مقرر شد تا وزارت میراث فرهنگی موزه‌ای مستقل و اختصاصی به نام موزۀ پرویز تناولی تأسیس نماید تا کل 1408بافتۀ اهدایی برای همیشه در آنجا نگهداری وبه نمایش گذاشته شود. گوناگونی این بافته‌ها ازنظرنوع بافته بسیار جالب و بدین شرح است:

خورجین و نیم خورجین: 255 عدد؛ چنته: 40 عدد؛ جووال: 24 عدد؛ تاچه: 88 عدد؛ مفرش: 171 عدد؛ نمکدان: 67 عدد؛ جای قلیان: 26 عدد؛ جای قیچی: 6 عدد؛ جای قاشق: 3 عدد؛ جای تنباکو: دو عدد؛ سفره نان: 91 عدد؛ سفره میهمان: 7 عدد؛ گلیم: 282 عدد؛ گلیمچه: 28 عدد؛ پلاس: 17 عدد؛ پلاس گلیم: 5 عدد؛ پلاس شیریکی: 3 عدد؛ زیلو: 2 عدد؛ جاجیم: 46 عدد؛موج: 21 عدد؛گبه: 81 عدد؛ گبه دو طرفه: 4 عدد؛ رواسبی( جُل اسب ): 20 عدد؛ روزینی اسب: 8 عدد؛ گردنبند، سینه بند، پوزه‌بند و پوشش کپل اسب و الاغ و قاطر: 9 عدد؛ پوشش پشت شتر: 14 عدد؛ سینه بند، گردن بند و پوشش پهلوی شتر: 13 عدد؛ سربند وپوشش صورت: 6 عدد؛ نوارو بند‌های بافته برای بسته بندی وسایل: 19 عدد؛ روکرسی: 26 عدد؛ روبالشی: 3 عدد؛ واگیره(اورنک): 10 عدد؛ قالیچه: 9 عدد؛ بافته‌های متفرقه: 4عدد

پرویز تناولی زادهٔ ۳ فروردین ۱۳۱۶ مجسمه‌ساز، نقاش، پژوهش‌گر ، مجموعه‌دار واز شناخته‌شده‌ترین هنرمندان ایرانی است. پرویز تناولی همچنین کارشناس فرش‌ها و بافته‌های عشایری است و به دلیل معرفی گبه در داخل و خارج از ایران به عنوان پدر گبه شناخته می‌شود.

سفرهای متعدد به صدها روستا درنقاط مختلف ایران و زندگی با عشایر فارس، بختیاری، شاهسون، کُرد و… طی بیش ازپنجاه سال، نتیجۀ علاقۀ او به این گروه از مردم ایران وهنربافندگی آنان بوده است. این علاقه وافر وتمام ناشدنی، اساس تصمیم و ارادۀ پرویزتناولی برای معرفی بافته‌های عشایری و روستایی ایران و زنده نگه داشتن نام، هنر و فرهنگ بافندگی آنان شد. تألیف ده‌ها مقاله وکتاب با موضوعات مختلفی که همگی درمورد انواع بافته‌های عشایری و روستایی ایران بوده، به مثابۀ دایره المعارف بزرگی است برای بافته‌های عشایری و روستایی ایران.

لذت تماشای دست بافته های عشایر در شیراز

اکنون این دست بافته ها که شامل جاجیم، ریسمان، گلیم، تنچه، خورجین، روانداز حیوانات، نمکدان و تزئیناتی با موضوع حیوانات است وازعشایر نقاط مختلف ایران گردآوری شده در محل کتابخانه ملی و مرکز اسناد جنوب در معرض دید عموم قرار گرفته است.

به گزارش توریسم آنلاین،  درحاشیه آیین افتتاح نمایشگاه که با حضور رنجبر مدیر کل فرهنگ و ارشاد فارس، ضیایی سرپرست اداره کل میراث فرهنگی فارس ،پارسایی سرپرست معاونت گردشگری و زیارتی استانداری، یزدان پناهی سرپرست کتابخانه ملی و مرکز اسناد جنوب ،نجفی رییس اداره موزه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی فارس ، اساتید و دانشجویان دانشگاه هنر، فعالان صنایع دستی و کارشناسان حوزه دست بافته ها و اصحاب رسانه  برگزار شد، بازدید ازاین دست بافته ها با توضیحات بهنام محمدی کشکولی فعال بین المللی فرش دستبافت ایران همراه بود  و نکات جالبی درخصوص بافت جاجیم و گلیم ها ی عشایری رد و بدل شد که هر کدام نشانگر اهمیت این دست بافته ها دربازگویی فرهنگ وهنرایرانی است.

کشکولی دربخشی از سخنان خود در خصوص رواندازهای  اسب که تعدادی از زیباترین های آنها در معرض نمایش بود گفت: زیباترین رواندازهای (جل)اسب را قشقایی ها بافته اند ،چرا که اسب برای قشقایی ها بسیارارزشمند است. به جرات می توان گفت دست بافته ای که در سرتاسر دنیای فرش بافی،  قشقایی ها را متمایز کرده است جل های اسب بوده است.

وی افزود :استاد پرهام در خصوص توصیف جل اسب برای عشایر بیابان نشین گفته است« اسب یگانه مرکب راهوارشان بود که به آن بسیار اهمیت می دادند و اسب ها را حتی از عروسان هم بیشتر زینت می دادند .»

وی همچنین در خصوص نقش حیواناتی  که بر روانداز اسب قشقایی بافته شده گفت: طاووس برای عشایر نقش بسیار مهمی است که دهه ها قبل بدون آنکه  بافندگان  چنین حیوانی را به چشم دیده باشند به صورت خیالی می بافتند. در نظر عشایر زیباترین پرنده طاووس است و زیباترین چرنده آهو و دشمن هر دو جغد است و هر سه را در این روانداز اسب به صورت همزیستی مشاهده می کنید.

نجفی رییس اداره موزه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی فارس نیز  گفت: یکی از رواندازهای دست بافته اهدایی استاد تناولی ، ناخن باف است ! به گفته مجتبی  سجادی« این روانداز  170 سال قدمت داشته  و به صورت ناخن بافی است. زنان بافنده عشایر ناخن شصت را بلند گذاشته و آن را سوراخ می کردند و به جای ریسیدن با پره  پشم را با ناخن می ریسیدند و این کار باعث می شد کل نخ که طولی بین 50 تا صد متر داشت به صورت یکسان ریسیده شود به این تکنیک نخ ریسی ناخن بافی می گویند.

فرصتی طلایی برای پژوهشگران

مهدی پارسایی سرپرست معاونت هماهنگی امور گردشگری و زیارت استانداری فارس نیز که در این آیین حضور داشت اساتید و دانشجویان  حاضر را مخاطب قرار داد و به حفاظت و تداوم مسیر این هنرها تاکید کرد و گفت : دست یابی به این آثار به صورت یکجا فرصتی است  گرانبها . نمایشگاه دست بافته های عشایر ایران باید مورد استفاده جدی اساتید و دانشجویان قرار گیرد و برای هریک از این آثار تولید محتوای علمی و پژوهشی شود.

وی با اشاره به این که میراث فرهنگی باید برای تولید ثروت فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد، گفت: تولید مقالات و پایان نامه های مرتبط با دست بافته های عشایر و نیز تولید آثار هنری و برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری، می تواند ثروت فرهنگی کشور را در حوزه میراث فرهنگی افزون سازد.

سخن آخر

هنر عشایر و دست بافته های آنها گنجینه هایی بی بدیل است که در سال های اخیر با رکود فروش و کاهش شدید صادرات و بی میلی بافندگان، بازارهای جهانی خود را از دست داده است. در حالی که نسل بافندگان عشایرو روستایی رو به زوال است، کشورهایی چون افغانستان و هند در حال یکه تازی در بازارهای جهانی هستند. برپایی نمایشگاههای دست بافته ها به صورت مستمر ، آموزش و باز معرفی این هنرها به نسل تازه و تشویق خانواده ایرانی به استفاده ازاین دست بافته ها ضمن حمایت از هنرمندان در تامین مواد اولیه و تسهیل مسیر فروش می تواند نقش موثری در رونق دوباره این هنرها داشته باشد. 50 سال تلاش استاد تناولی برای زنده نگهداشتن هنر عشایر را دست کم نگیریم این گنجینه، چراغی است برای تداوم مسیری که یه اعتلای هنر ایرانی و حفظ میراث فرهنگی آن  می انجامد و همه اعم از مدیران ، نخبگان ، هنرمندان  و رسانه ها در مقابل آن مسئول هستند.

نمایشگاه دست بافت های عشایری و روستایی اهدایی استاد پرویزتناولی تا سوم خردادماه در مرکز اسناد و کتابخانه ملی شیراز بر پا خواهد بود؛ برای بازدید از آن تردید نکنید!