گرچه مقبره کریم خان زند در عمارت کلاه فرنگی باغ نظر (موزه پارس) قرار دارد اما نه تنها بسیاری از گردشگران از وجود آن بی اطلاعند بلکه برخی هم تصور می کنند که این مقبره، نماد یا یادمانی است که به پاس خدمات وکیل الرعایا که در شیراز به انجام رساند در این محل گذاشته شده!
حاجیه جعفرزاده
شاید یکی از دلایل این موضوع به روایت های متعددی برگردد که در اسناد تاریخی دیده می شود به طوری که در برخی از این منابع به دفن جسد کریم خان زند در شهرهایی چون ملایر، قم ، تهران و حتی کربلا اشاره شده است ؛ اما آنچه که در بین تمامی تاریخ نوسیان اشتراک دارد نبش قبر کریم خان به دست آغا محمد خان قاجار است و انتقلال استخوان ها به کاخ گلستان…
بنابر اسناد تاریخی موجود در سحرگاه سیزدهم صفر ۱۱۹۳هجری قمری امرا و بزرگان زندیه در شیراز به نزاع و درگیری برخاستند و سرانجام وقتی زکی خان زند بر دیگر مدعیان پیروز شد و بر اوضاع تسلط یافت، جسد وکیل الرعایا را بعد از سه روز که روی زمین مانده بود در عمارت کلاه فرنگی ، به خاک سپردند.
درست سیزده سال بعد این ماجرا که آغامحمدخان قاجار حکومت ایران را به دست گرفت ، دستور داد مقبره وکیل زند را تخریب کنند و باقیمانده جسد او را به تهران ببرند و در محل عبور روزانه‌اش دفن کنند.
استخوان‌های کریم خان زند از شیراز به تهران منتقل و در محلی دفن شد که مستخدمین شاه قاجار در موقع سلام با کفش آنجا می استاندند . مشهور است که استخوان‌های کریم خان زند تا پایان دوره قاجار در همان محل (پله‌های ورودی کاخ گلستان) باقی بودند. البته بعضی روایات هم اشاره به این موضوع دارد که تنها جمجمه خان زند به تهران آورده و در آن محل دفن شد. با انقراض حکومت قجر ها و اشتیاق رضا خان پهلوی به تبلیغات برای محبوب نشان دادن خود و البته بنابر درخواست خاندان زند استخوان های کریم خان از تهران به شیراز منتقل و در محل اصلی خود قرار گرفت. هرچند که این موضوع هم روایت های گوناگونی دارد و برخی ازمورخان معتقدند که این انتقال انجام نشده و استخوان ها در یک کیسه پارچه ای در انبار کاخ گلستان باقی مانده اما آنطور که مهدی نجفی سر پرست امور موزه ها در اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس به «خبر جنوب» گفت: مقبره کریم خان زند خالی نیست و تکه ای از استخوان فک و دو دندان همچنین بخشی از تزیینات فلزی روی کفن کریم خان زند در این محل قرار دارد . وی با بیان اینکه تمامی این آثار در جعبه ای چوبی در مقبره وجود دارد، افزود: در سال ۱۳۸۰ و در جریان ساماندهی کف موزه پارس(عمارت کلاه فرنگی ) در فاصله ۷۰ سانتی متری از سطح کف موزه با جعبه ای چوبی برخورد کردیم که همان زمان هم احتمال می رفت که بقایایی از جسد وکیل الرعایای شهرمان باشد.
نجفی ادامه داد: با بررسی های انجام شده این یقین حاصل شد که نه تنها مقبره کریم خان زند در این محل است بلکه استخوان ها هم در دوره پهلوی اول به موزه پارس منتقل شده است.
سر پرست امور موزه ها در اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس در ادامه با بیان اینکه هوای آزاد و اکسیژن تاثیر مخربی بر استخوان دارد، افزود: احتمال دارد مابقی استخوان های کریم خان زند در جریان نقل و انتقالات و البته گذشت زمان از بین رفته باشد و تنها همین آثاری که ذکر شد و در مقبره وجود دارد از آن مرحوم باقی مانده باشد.
نجفی ادامه داد: در حال حاضر شمشیر و ادوات جنگی کریم خان زند هم در موزه پارس نگهداری می شود و گردشگران می توانند این آثار را ببینند.
وی به روایت هایی که در کتب و اسناد تاریخی در مورد مقبره کریم خان زند وجود دارد، اشاره کرد و افزود: با توجه به شواهد و وجود استخوان ها در محل موزه به طور حتم وکیل الرعایا در این محل به خاک سپرده شده است . به گزارش خبرنگار ما عمارت کلاه‌فرنگی در دوره کریم‌خان زند بنا شده و محل پذیرایی میهمانان و سفیران خارجی و مراسم رسمی و اعیاد مختلف بوده است. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی به صورت هشت ضلعی است، با تزئینات کاشی نگاره‌های گل و مرغ و در بالای عمارت اسپرها و لچکی های کاشیکاری شده بنا را مزین کرده اند. فضاهای درونی بنا شامل یک بخش مرکزی وچهار شاه نشین جانبی است. اکنون عمارت کلاه‌فرنگی جایگاه موزه پارس است و آثار تاریخی و هنری متنوعی از قبل از اسلام تا بعد از اسلام – از جمله مربوط به دوره زندیه- در آن به نمایش در آمده است.
