با گذر از روستاهای «مرزیجران» و «شهرستانک دوگر»، به «هزاوه» می‌رسیم؛ روستایی تاریخی که می‌گویند زادگاه بنیانگذار ایران نوین؛ میرزا محمدتقی‌خان امیرکبیر بوده است.
توریسم آنلاین: در مسیر باد و باران، در چند لحظه، طبیعت بکر و دشت‌های اطراف را صدای رعد و برق فرا می‌گیرد، اما چند دقیقه بعد، آفتاب و ابرهای سپید از پس قطره‌های باران رخ نشان می‌دهند؛ هوای این حوالی کم‌وبیش چنین است؛ ابرها چنان به زمین نزدیک و در حرکت هستند که گویا تمام کره زمین در همین منطقه خلاصه میشود و آسمان به دور این روستا حرکت می‌کند!
از اراک که خارج می‌شویم، با قطع کمربندی جاده‌ای که به شهرستان شازند ختم میشود، از پلی روگذر عبور می‌کنیم و پس از حدود 20 کیلومتر رانندگی به سمت غرب، با گذر از روستاهای «مرزیجران» و «شهرستانک دوگر»، به «هزاوه» می‌رسیم؛ روستایی تاریخی که می‌گویند زادگاه بنیانگذار ایران نوین؛ میرزا محمدتقی‌خان امیرکبیر بوده است.
در آستانه روستا، کنار تابلویی که ورودمان را به «منطقه گردشگری هزاوه» خوشامد می‌گوید و در میانه میدان، مجسمه‌ای عظیم از امیرکبیر صدراعظم فقید دوران قاجار نصب شده است؛ نندیسی طلایی‌رنگ که قرار است معرف مشاهیر و نمایانگر تاریخ کهن این منطقه باشد؛ منطقه‌ای مهجور که هرچه بیشتر با آن آشنا می‌شویم، بیشتر از ضعف شدید اطلاع‌رسانی درباره میراث فرهنگی‌اش حسرت می‌خوریم.
هزاوه را با درختان بادام و گردو و شکوفه‌های صورتی‌رنگش می‌شناسیم، اما زمانی که به روستا پا می‌گذاریم، هزاوه را با شکل و شمایل حیرت انگیزی می‌بینیم که قدمت آن را به قرن پنجم هجرى می‌رساند.
زیرِ کُرسی تاریخ:
بافت مسکونی روستا از خانه‌هاى خشت و گلى که به صورت پلکانى بر دامنه و شیب کوه‌ها و دره‌ها قرار گرفته‌اند، جلوه‌ای بدیع پدید آورده است که در کمتر نقطه‌ای از ایران مشابه آن را می‌توان یافت.
در معماری این خانه‌ها که دیوارهایشان ضخیم و از جنس خشت، چینه و گِل است، با توجه به هوای کوهستانی و نسبتا سرد روستا در اغلب اوقات سال، پنجره‌ها به نوعی تعبیه شده است تا نور خورشید با بیشترین زاویه، مهمان اتاق‌ها شود، درحالی که در اکثر اتاق‌ها نیز محلی خاص برای برپاکردن کرسی وجود دارد که ساکنان هزاوه می‌گویند در گذشته به عنوان تنها وسیله گرمایشی خانوارها استفاده می‌شد.
این کرسی‌ها در بیشتر خانه‌های هزاوه در تمام فصول سال دایر است، به‌طوری که زمستان‌ها، منقل آتش، کانون اعضای خانواده را گرم می‌کند و در تابستان‌ها بدون منقل و آتش، به عنوان محلی برای استراحت و مشورت خانواده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در پی خانه «امیر»:
وارد روستا که می‌شویم، در کوچه‌پس‌کوچه‌ها به راه می‌افتیم تا ردی از خانه «امیر» بیابیم. وقتی کوچه‌ای ناهموار را با شیبی نسبتاً تند به سمت پایین می‌رویم، خانه‌ای را می‌بینیم و قفل کتابی روی درش را، که بدجوری توی ذوق‌مان می‌زند. اینجا، همان جایی است که محمدتقی، فرزند کربلایی قربان، ۲۰۸سال پیش در آن دیده به جهان گشود.
کودکی که از همان ابتدا مشتاق آموختن بود و همین پیگیری برای دانستن، آینده او را دگرگون کرد. شاید کمتر کسی تصور می‌کرد روزی بیاید که محمدتقی هزاوه‌ای، فرزند سرآشپزِ قائم‌مقام فراهانی، راهی به دربار بیابد و خواهر شاه، همسرش شود و در نهایت، به صدارت برسد، اما تمامی این وقایع اتفاق افتاد. او در ۴۲سالگی «امیرکبیر» شد و بیش از 3 سال، نخست‌وزیر دولت ناصری بود.
محمدتقی‌خان در این دوران، مدرسه دارالفنون را بنیان گذاشت، روزنامه وقایع اتفاقیه را منتشر و قراولخانه‌ای ایجاد کرد، به اصلاح وضع چاپارخانه دولتی پرداخت، ارتش را سروسامان داد، به اصلاحات روی آورد، شورش سالار؛ والی خراسان را خاموش کرد، با تاسیس سفارتخانه در چند کشور اروپایی، دستگاه دیپلماسی را توسعه داد و با مجموعه این کارها، نام خود را به عنوان سیاستمداری مصلح و توسعه‌گرا در تاریخ سیاسی ایران به ثبت رساند و کاری کرد که حالا بعد از یک سده، حفظ آثار و متعلقاتی، همچون خانه آباء و اجدادی‌اش در زمره اقداماتی قرار گیرد که به عنوان «حفظ میراث فرهنگی» می‌شناسیم.
این خانه قدیمی که متعلق به اواخر دوره زندیه است، سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. وقتی وارد ساختمان می‌شویم، اتاق‌ها و پنجره‌هایی در دو طرف آن وجود دارد که برای تنظیم نور تعبیه شده‌اند. جالب اینکه در انتهای حیاط این خانه، محلی به عنوان کارگاه تولید شیره انگور با تجهیزات سنتی قرار دارد که هنوز هم کاربری خود را حفظ کرده است.
جشنواره دانه‌های یاقوت:
هزاوه، نه فقط زادگاه امیرکبیر و دیار میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام، بلکه مهد تولید یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی استان مرکزی است. بیشتر مردم هزاوه به کشاورزی و باغداری مشغول هستند و بهترین محصول آنها انگور است. تاکستان‌ها و باغات انگور با پرچین‌های کوتاه گلی، یکی از زیباترین تصاویری است که از سفر به هزاوه در خاطر می‌ماند و تولید سالانه بیش از پنج‌هزار تن انواع انگور، شهرتی خاص به این منطقه بخشیده است.
علاوه بر تولید انگور، هزاوه‌ای‌ها مشتقات دیگر انگور مثل شیره عسلی، شیره سفید، رب انگور، باسلق، سرکه شیره، شیر شیره و امثال اینها را نیز تولید می‌کنند و زندگی و معیشت‌شان از این راه تامین میشود؛ موضوعی که باعث شده است هزاوه‌ای‌ها از چهارسال قبل، در اواخر تابستان هر سال، «جشنواره انگور» هزاوه را برگزار کنند.
در این جشنواره، علاوه بر آموزش روش‌های تهیه فرآورده‌های خوراکی از انگور، موسیقی محلی همراه با بازی‌های بومی استان مرکزی برگزار میشود و از تولیدکنندگان برتر انگور تجلیل به عمل می‌آید. علاوه بر این، به منظور معرفی جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و اقتصادی هزاوه، برای توریست‌هایی که به این روستا سفر کرده باشند، در حاشیه جشنواره، تورهای یک‌روزه گردشگری برگزار میشود.
امامزاده‌ای بر فراز تپه:
هنگام گشت و گذار در این روستای زیبا و تاریخی، امامزاده‌ای را بر بلندای تپه‌ای در دور دست می‌بینیم؛ جاده آسفالته باریکی را از میانه روستا پی می‌گیریم تا به آستانه برسیم. اینجا بر بلندترین نقطه هزاوه، بارگاهی کهن وجود دارد که عمر آن به دوره ایلخانان مى‌رسد؛ مزار شاهزاده سلطان احمد مشهور به «سلطان علم»، مقبره‌ای است که بنا به اسناد و اقوال، در دوره صفویه تحولی بنیادین در آن ایجاد شده تا به شکل کنونی درآمده است.
بنای حرم، هشت ضلعی است و یک گنبد مخروطی شکل دوپوش با 12ترک، بر راس آن قرار دارد. این بنا یک ایوان ورودی و دو شبستان شمالی و جنوبی هم دارد که شبستان‌ها با آینه‌کاری و گچ‌کاری رنگی و نقوشی هندسی و گیاهی تزیین شده‌اند.
گفته میشود سلطان «سیداحمد» در نیمه اول قرن چهارم هجری قمری برای در امان ماندن از شرّ ماموران بنی‌عباس، به ارتفاعات قریه «آشناباد» هزارآبه (هزاوه) پناهنده شده و در سال۳۶۰هجری قمری همراه فرزندش شاهزاده اسماعیل به شهادت رسیده است.
«هزاوه» از زبان تاریخ:
مطالعات باستانشناسى بر روى تپه تاریخى «هزش» در هزاوه نشان می‌دهد که این روستای تاریخی، قدمتی طولانی دارد و عمر آن با توجه به سفال‌هاى یافت شده در تپه‌های اطراف، به قرن پنجم هجرى می‌رسد.
بافت مسکونی روستا نیز آنقدر پیچیده و جالب است که به تنهایی می‌تواند جذاب‌ترین بخش این سفر باشد. خانه‌هاى سنگى و گلى که به صورت پلکانى بر دامنه شیب کوه‌ها قرار گرفته اند، چیزی است که شما در هزاوه به وفور می‌بینید.
اراک
در هزاوه می‌توانید سری هم به محله‌های دیدنی میان ده، محله پایین، محله چاله، تره زار و ده بالا بزنید و از مسجد شبستان دار، درخت سرو کهنسال و حمام قدیمی این روستا نیز دیدن کنید. «هزاوه» با داشتن تاریخی پربار، یکى از زیباترین روستاهاى استان مرکزى محسوب میشود که می‌تواند به یک دهکده توریستی تاریخی تبدیل شود.
