گشت و گداز!/ پشت سر این مسافران آب نریزید

توریسم آنلاین: روزنامه توریسم در شماره امروز خود به آسیب های  گردشگران به محیط زیست و رها کردن پسماند پرداخته است.

توریسم آنلاین:  هماحاصلی « روزنامه توریسم»/ گردشگری هنوز هم برای بسیاری از افراد صرفا خوشگذرانی بدون توجه به آب و خاک و محیط زیست است. گردشگری که در مسیر سفر ، ساحل ،جنگل ، آبشار ، کنار رودخانه حتی در فضای سبز اطراف سایت های جهانی میراث فرهنگی زباله رها می کند، آتش روشن می کند و به جان زیستگاهها می افتد  ، بدون اندک احساس مسئولیت اجتماعی،  عامدانه یا از سر نا آگاهی، به جای فرصتی برای توسعه ، عاملی است مخرب برای  آسیب به میراث طبیعی و کهن این سرزمین .

شوربختانه بی ضابطگی گردشگری و بسنده کردن به آمارهای میلیونی سفر در ایام پیک به عنوان سندی بر موفقیت مدیران ، راه را برنظارت ، تحلیل و برنامه ریزی برای توزیع عادلانه سفر وجلوگیری از انباشت مسافر در مناطق خاص کاسته است.

ترافیک ۲۸ کیلومتری محور قزوین به رودبار در روزهای اخیر گواهی است ازحجم سرسام آورسفر به شمال در روزهای پایانی تابستان  که بیشترازآنکه خوشحال کنننده ازلحاظ  رونق اقتصادی  باشد آسیب زا و تامل برانگیز است، چراکه هجوم میلیونی مسافردرتعطیلات به این نقطه وانباشت زباله در بهشت سبز ایران اکنون  فاجعه ای است زیست محیطی که این سوال را پیش می کشد که آیا این حرکت شتابناک در تخریب محیط زیست برای آیندگان نشانی ازاین  میراث سبز کهن  باقی خواهد گذاشت؟

علاوه برآسیب های محیط زیستی، جوامع محلی  نیز از این هجوم عاصی هستند  و ترافیک و حضور بی ضابطه گردشگر تا جایی پیش می رود که رفتارهای ناشایست برخی گردشگران جای مهمان نوازی و پذیرایی  وگفتمان بین میزبان و مهمان را گاها به نزاع های خونین بدل کرده است. چنانچه هفته گذشته مسافر بارداری در گیسوم تالش (گیلان)، پس از نزاع و درگیری ساکنان منطقه با وی و همراهانش به دلیل ریختن زباله در محوطه ساحل ، با اصابت سلاح سرد جان خود را از دست داده.

اما چاره کار چیست ؟ در شرایطی که گردشگری ما حال و روز خوشی ندارد و دلمان خوش است به همین اندک سفرهای داخلی در تعطیلات و از آن سو مردم هم در این شرایط سخت اقتصادی چاره ای جز سفرهای نزدیک نداشته و طبیعتگردی و سفرهای جاده ای تنها گزینه در دسترسشان برای تفریح است؟ مقصر این وقایع و فجایع تلخ که نه تنها نقشی در تحول گردشگری و توسعه پایدار آن ندارد بلکه در طولانی مدت آسیب های جبران ناپذیری بر سرمایه های ملی ما وارد خواهند کرد کیست؟

برخی منتقدان دولت را مقصر می دانند که با تعطیلات پی‌درپی باعث شده نظم جاده‌های شمالی به هم بخورد، برخی مسافران را سرزنش می کنند که تا تعطیلی پیش آمد راهی شمال می شوند  . نماینده مردم بابل  هم در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهوری پیشنهاد کرده مبلغی از هر مسافر هنگام ورود به استان‌های شمالی عوارض گرفته شود.

بهرتقدیرچنین پیشنهاداتی شاید راه حل های کوتاه مدت باشد اما در طولانی مدت  نیازمند راه حل هایی هستیم که به صورت اصولی به تحول گردشگری پایدار منجر شده  و گردشگر را نه در جایگاه تقابل با محیط زیست بلکه همراه و در مشارکت با آن قرار دهد.

شینا انصاری معاون رییس جمهور و  رییس سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا با اذعان بر آنکه  محیط زیست کشور در شرایط بسیار شکننده‌ای است و در آب و هوا و زیستگاه‌ها اثرات سوء تغییر اقلیم را داریم گفته با وجود این بحران‌ها، آمادگی داریم که بحث گردشگری در مناطق مختلف داشته باشیم.

نگاه ما صرفاً نگاه حفاظتی نیست، بلکه به دنبال حفاظت مشارکتی با اولویت معیشت جوامع محلی هستیم. گردشگری نیز در راستای این هدف ماست و از آن استقبال می‌کنیم.اگر قرار باشد گردشگری صورت بگیرد، شرط آن آموزش است و لازمه هر نوع طبیعت‌گردی آموزش مردم و جوامع مختلف است. نیاز است که آیین‌نامه مدیریت پسماند در مناطقی که مستعد گردشگری هستند آماده شود .

راهکارهای کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست

نگاهی  به کشورهای موفق در زمینه توسعه گردشگری پایدار نشان می دهد که آنها بر چند اصل مشترک  از جمله  محدود کردن تعداد گردشگران در مناطق حساس،وضع مالیات زیست‌محیطی برای کاهش اثرات آلودگی،حمایت از کسب‌وکارهای پایدار و دوستدار محیط زیست، توسعه هتل‌های پایدار با مصرف بهینه انرژی و آب،استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تأسیسات گردشگری،توسعه سیستم‌های مدیریت پسماند و بازیافت و آموزش گردشگران تاکید دارند.

محدودیت تعداد گردشگران به این معنا است که در مناطق حساس طبیعی، برای جلوگیری از فشار بیش از حد براکوسیستم‌ها و منابع طبیعی، تعداد گردشگران محدود شود.  در حال حاضر ضعف در معرفی و نیزکمبود زیرساخت های رفاهی مناسب در بسیاری مناطق کمتر شناخته شده کشور،  باعث شده  گردشگران تمایلی به سفر به این مناطق نداشته و ترجیحشان  سفر به مقاصدی چون شمال  به دلیل زیبایی طبیعی و تنوع امکانات اقامتی و رفاهی باشد با وجود آنکه   در بسیاری مواقع به دلیل شلوغی،  کلافه و ناراضی به خانه برمی گردند. در این میان نقش دولت در معرفی و تشویق سرمایه گذاران برای احداث امکانات رفاهی و اقامتی در مناطق کمتر شناخته شده می تواند راهکاری موثر در کاهش ازدحام در مقاصد تکراری اما شناخته شده باشد.

با ترویج بوم‌گردی می توان  حضور و رفتار  گردشگران  را در مناطق روستایی ساماندهی  و به حفاظت از محیط زیست و حمایت از جوامع محلی کمک کرد.  همچنین آموزش ، آگاهی‌بخشی  وبرگزاری برنامه‌های آموزشی برای گردشگران  و حتی در مدارس از سنین کودکی به منظور ارتقای آگاهی زیست‌محیطی و تشویق به سفرهای مسئولانه  اصل مهمی است که می توان  با اجرای آن هر گردشگر ایرانی را به یک میراثبان طبیعت کشور  مبدل ساخت و روزی برسد که  گردش  ایرانی ها در جنگل و ساحل و کوه و چشمه و آبشار گشت و گذار شایسته و سبز باشد نه گشت و گداز فاجعه بار.