دژ سفید یکی از اسرارآمیزترین محوطه‌های باستانی ایران
گورستان باستانی اسپیدژ یا دژ سفید یکی از اسرارآمیزترین محوطه‌های باستانی ایران است که چند سال پیش توسط باستان‌شناسان کشف شد اما پیش از آن غارتگران اشیا عتیقه با حفاری های غیرمجاز برخی از اشیا این گورستان هفت هزار ساله را به تاراج برده بودند.
ایرنا: در شمال غرب شهرستان ایرانشهر در جاده بزمان به روستای مکسان به فاصله ۳۵ کیلومتری در این روستا کوه سفیدی به نام اسپیدژ قرار دارد که گورستان تاریخی و قلب تپنده میراث بلوچستان در آن نهفته است.
این اثر تاریخی در دهم دی ۱۳۸۱ با شماره ۶۷۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
گورستان اسپیدژ با حدود ۲۵ هکتار وسعت در بردارنده آثار ۲ دوره متمایز اسلامی و پیش از تاریخ است.
دوره اسلامی آن شامل بقایای قلعه سنگی و استحکامات سنگ چین و قبور آن است.آثاری از به هزاره سوم قبل از میلاد
آثار دوران پیش از تاریخ این بخش مربوط به ۲ دوره کوتاهتر زمانی هزاره سوم قبل از میلاد و عصر برنز و دیگری اواسط هزاره دوم قبل از میلاد و اواخر عصر برنز جدید و آغاز عصر آهن است.
در این گورستان قلعه ای بود که چشمه آبگرم در آن قرار داشت و چشمه بعد از سیراب ساختن ساکنان قلعه، زمینهای کشاورزی حاصل خیز پایین قلعه را آبیاری می کرد.
گذشتگان در این منطقه به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشتند و بر همین اساس همراه مردگان تمامی اسباب و وسائل را دفن می کردند و امروزه سفال ها و کوزه های شکسته و سالم تاریخی بفراوانی در اسپیدژ کشف می شود.
اسپیدز یا اسپیدژ یا دژ سفید، که نام خود را از قلعه ای به همین نام از دوره اسلامی که با سنگ لاشه سفید رنگ ساخته شده گرفته و با نخلستان های سر سبز و انبوه و چشمه ای گوارا، در فاصله ۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهر بزمان واقع شده است.
در ۲ کیلومتری گورستان پنج هزار ساله اسپیدژ محوطه‌ای وسیع وجود دارد، که به “پیر سهران” معروف است و در این منطقه آثار یک شهر مسکونی دیده می‌شود که با قلوه سنگ های کوچک و بزرگ ساخته شده است.
براساس اطلاعات و کشفیات بدست آمده، مردم اسپیدژ خانه‌های خود را با چوب و حصیر می‌ساختند اما منطقه مسکونی پیر سهران که در نزدیکی گورستان وجود دارد، ابهامات زیادی را به وجود آورده زیرا این شهر مسکونی با استفاده از قلوه سنگ ساخته شده و در عین حال تاکنون شهر یا محوطه دیگری در کنار اسپیدژ شناسایی نشده، که کاملا مجزا از آن باشد.
