چغازنبیل نخستین اثر ایرانی ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو و یکی از قدیمی‌ترین معابد پلکانی جهان است. این بنا حدود ۳۲۰۰ سال پیش به فرمان اونتاش گال ساخته شد و اکنون سه طبقه از پنج طبقه اولیه آن باقی مانده است.
توریسم آنلاین: عاطفه رشنویی مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل به مناسبت چهل‌وششمین سالروز ثبت جهانی زیگورات ایران چغازنبیل در یادداشتی نوشت: در پهنه‌ای میان دو رود باستانی کرخه و دز، جایی که خاک هنوز بوی تاریخ می‌دهد، بنایی سر برآورده که در سکوت خود هزاران واژه نهفته دارد. چغازنبیل، نه‌فقط بنایی کهن، بلکه اندیشه‌ای منسجم از هماهنگی میان دانش، نیایش و نظم کیهانی است؛ تصویری از انسان ایلامی که با خشت و ریاضت، مفهوم قدسیت را می‌سازد و به آسمان تقدیم می‌کند.
اونتاش‌نپیریشا، پادشاه ایلام میانی، در سده سیزدهم پیش از میلاد فرمان ساخت این زیگورات را داد تا خدای بزرگ، نپیریشا، جایگاهی برتر در دل شهر مقدس «دور-اونتاش» داشته باشد. اما چغازنبیل چیزی فراتر از یک معبد بود؛ نخستین تجلی مفهوم «شهر مقدس» در تاریخ ایران، که مرز میان انسان و جهان ایزدی را با معماری معنا می‌کرد.
این ساختار عظیم پنج‌طبقه، با طرح هندسی دقیق و نظام فضایی سلسله‌مراتب‌دار، نشان از درک عمیق ایلامیان از نسبت میان زمین، فضا و نیروهای کیهانی دارد. در هر آجر، کتیبه‌ای از نیایش و نام خدایان حک شده؛ گویی معماری به زبان دعا درآمده است.
چغازنبیل یکی از نادرترین بناهای شناخته‌شده‌ای است که اصالت مصالح، طرح و کارکرد آیینی خود را در طول بیش از سه‌هزار سال حفظ کرده است. همین ویژگی‌ها بود که در سال ۱۹۷۹ میلادی، آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو نشاند؛ به‌عنوان نخستین اثر ثبت‌شده از ایران و یکی از نخستین دوازده میراث جهانی بشر.
ارزش جهانی برجسته چغازنبیل در پیوند میان دانش فنی، معنویت و معماری است؛ جایی که مهارت در ساخت خشت با دانش نجوم، هندسه و آیین ترکیب می‌شود تا الگویی از هماهنگی میان انسان و هستی پدید آید.
اما چغازنبیل امروز، بیش از هر زمان، نیازمند گفت‌وگویی دوباره است: گفت‌وگوی علم و احساس، پژوهش و باور و پیوند میان حفاظت و مردم. این زیگورات اگرچه از خشت ساخته شده، اما تداومش بر ستون آگاهی و احترام استوار است. مرمت و مراقبت از آن یعنی پاسداری از زبانی که سه‌هزار سال است در دل خوزستان سخن می‌گوید.
در روزگار ما که سرعت و فراموشی، میراث را تهدید می‌کنند، چغازنبیل یادآور می‌شود که پایداری، در فهم معناست. این بنا نه در خشت‌هایش، بلکه در اندیشه‌ای که آن را ممکن کرد جاودان است: اندیشه پیوند میان دانش و نیایش، میان انسان و طبیعت، میان خوزستان و جهان.
شاید راز ماندگاری آن همین باشد که چغازنبیل هنوز می‌تواند ما را به سکوتی از جنس تأمل فراخواند؛ سکوتی که در آن صدای تاریخ، صدای رسا می‌شود.
