مجموعه آستانه حضرت عبدالعظیم حسنی، مهمترین زیارتگاه مردم تهران و شهرهای اطراف است. در اینجا سه امامزاده به خاک سپرده شده‌اند. نخستین‌شان امامزاده حمزه بن موسی‌الکاظم(ع) و از برادران حضرت رضا(ع) است.
توریسم آنلاین: این روزها در سرآغاز فصل بهار حال و هوای سفر دوباره زنده شده است. درست بیخ گوش تهران، گنجینه ای از جاذبه‌های گردشگری قرار گرفته است که می‌توان دست کم بخشی از آنها را در یک روز دید و به شهر بازگشت.
نام این گنجینه شهر ری است؛ شهری که امروز بخشی از کلانشهر تهران به شمار می‌آید اما زمانی که تهران نبود یا اگر بود، روستایی گمنام به شمار می‌رفت، ری یکی از مراکز بزرگ فرهنگ و تمدن ایران محسوب می‌شد. آثاری تاریخی – فرهنگی که اکنون در شهر ری برجای مانده، دوره ای طولانی از هفت هزار سال پیش تا دوره حاضر را دربرمی‌گیرد و برای همه علاقه‌مندان تاریخ ایران جالب توجه خواهد بود. در این مطلب به دیدن برخی از مهمترین دیدنی‌های ری می رویم که می‌توان آنها را در مدت یک یا دو روز متوالی تماشا کرد.
آستان حضرت شاه عبدالعظیم حسنی
مجموعه آستانه حضرت عبدالعظیم حسنی، مهمترین زیارتگاه مردم تهران و شهرهای اطراف است. در اینجا سه امامزاده به خاک سپرده شده‌اند. نخستین‌شان امامزاده حمزه بن موسی‌الکاظم(ع) و از برادران حضرت رضا(ع) است. نفر دوم، حضرت عبدالعظیم حسنی است که تهرانی‌ها او را با لقب سیدالکریم می‌شناسند.
ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) است و نسبش با چهار واسطه به آن امام می‌رسد. دوران 79 ساله زندگی ایشان با دوران امامت امام موسی کاظم، امام رضا، امام تقی و امام هادی علیهم‌السلام مقارن بوده است. علت عزیمت این سید بزرگوار به منطقه ری دقیقا مشخص نیست اما گفته می شود که در سال‌های پایانی عمر تحت تعقیب حکومت وقت بوده است. چه بسا که او با اشاره امام هادی(ع) سامرا را ترک کرد و بعد از سفر به شهرهای مختلف در محله «سربان» ری در منزل یکی از شیعیان اقامت گزید. سومین امامزاده نیز امامزاده طاهر است که نسبش با هشت واسطه به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد.
خرید از بازار شهر ری
بازار تاریخی شهر ری که در دوره صفویه ساخته شده و حدود 500 سال قدمت دارد، در شمال آستان حضرت عبدالعظیم حسنی و متصل به آن قرار گرفته است. این بازار از دو راسته بازار عمود بر هم تشکیل شده که در تقاطع خود یک چهارسو یا چهارسوق را شکل داده اند. حال و هوای آن بسیار تاریخی است و علاوه بر سوغات مورد علاقه زائران (تسبیح و مهر و جانماز و…) جایگاه عرضه ادویه، داروهای سنتی و نیز برخی قهوه خانه‌ها و کبابی های قدیمی است. سردر اصلی و زیبای آستان شاه عبدالعظیم در انتهای این بازار قرار دارد.
موزه آستان شاه عبدالعظیم: موزه آستانه حضرت شاه عبدالعظیم حسنی، مجموعه بزرگی از میراث منقول شهر ری را در خود جای داده است. اشتباه است اگر فکر کنیم که گنجینه‌های این موزه به آثار حرم شاه عبدالعظیم محدود می شود بلکه دوره‌های مختلف تاریخ این ناحیه از شش هزار سال پیش تا کنون را دربرمی‌گیرد.
تا پیش از سال 1373 مجموعه آثار نفیس آستان حضرت عبدالعظیم حسنی در خزانه حرم نگهداری می‌شد. در این سال بود که با توجه به اهمیت تاریخی شهرستان ری، تالاری در صحن توتی برای نمایش نفایس آستان در نظر گرفته شد. اما چند سال بعد و در خلال اجرای طرح توسعه آستان، ساختمان کنونی موزه در ضلع شرقی حرم و در مجاورت مصلای بزرگ ری با وسعت 3000 متر مربع و در دو طبقه ساخته شد و در سال 1382 مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
آثار موزه از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوران معاصر قدمت دارند و در 10 مجموعه زیر به نمایش در آمده‌اند: مجموعه درب‌های آستان؛ مجموعه قفل‌ها؛ مجموعه حجاری؛ مجموعه آثار سفالینه؛ مجموعه مسکوکات، مهرها و مدال‌ها؛ مجموعه منسوجات؛ مجموعه نقاشی؛ مجموعه تابلوهای خط و تزئینات؛ مجموعه آثار فلزی؛ و مجموعه نُسَخ خطی.
زیارتی سرشار از سیاحت
جایی که اکنون بقعه شیخ صدوق (ابن بابویه) و گورستان ابن بابویه قرار دارد، 200 سال پیش در دوره فتحعلیشاه قاجار یک باغ یا مزرعه بود و اهمیت خاصی نداشت.
در این زمان، باران شدیدی در شهر ری باریدن گرفت و بر اثر سیلاب، حفره‌ای در گوشه ای از باغ پدیدار شد. وقتی افراد محلی به داخل حفره رفتند، متوجه وجود یک سرداب و قبر قدیمی شدند. قبر از هم شکافته و جسد تقریبا سالم مردی با محاسن حنا بسته نمایان بود. مردم حدس زدند که جسد باید متعلق به مردی بزرگ و پرهیزگار باشد.
خبر فورا به تهران رسید و فتحعلیشاه قاجار با گروهی از علما و اعیان شهر به سمت شهر ری حرکت کرد. علما و اعیان وارد حفره یا همان سرداب قدیمی شدند و پس از جست و جو در خاک‌های سرداب، سنگ قبری را پیدا کردند که نام ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق روی آن به چشم می‌خورد و معلوم شد که پیکر کشف شده مربوط به اوست.
شیخ صدوق (متوفی سال 381ه.ق) از فقها و بزرگان شیعه در دوره آل بویه است. گویا مزار او در طول تاریخ به تدریج به فراموشی سپرده و ویران شده بود تا این که بر اثر حادثه سیل به طور اتفاقی کشف شد. از اینجا بود که بقعه نسبتا کوچک و باشکوهی را روی مزار وی ساختند و پیرامون آن به تدریج، تبدیل به گورستان محبوب اهالی تهران و شهر ری شد.
اکنون در این گورستان شمار زیادی از چهره‌های برجسته تاریخ معاصر ایران در خاک آرمیده‌اند که برخی از آنها عبارتند از میرزا ابوالحسن جلوه، فیلسوف بزرگ دوره ناصرالدین شاه قاجار؛ علامه علی اکبر خان دهخدا، صاحب لغت نامه دهخدا؛ محمد علی فروغی، ادیب و از نخست وزیران دوره پهلوی؛ اشرف الملوک فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه قاجار و بانوی نیکوکار؛ میرزاده عشقی، شاعر و طنز پرداز مقتول به‌دست رضاخان پهلوی؛ سید اشرف الدین حسینی، روزنامه نگار و طنزپرداز عصر مشروطه؛ دکتر حسین فاطمی، وزیر امور خارجه دکتر محمد مصدق؛ شهدای قیام سی تیر 1331؛ جهان پهلوان غلامرضا تختی؛ رجبعلی خیاط، عارف وارسته؛ استاد حسین بهزاد، مینیاتوریست معاصر؛ هادی اسلامی، بازیگر نامدار سینما؛ رحیم مؤذن زاده اردبیلی، گوینده اذان معروف؛ و بسیاری دیگر از نامداران تاریخ ایران طی 150 سال گذشته.
کوه و بقعه بی بی شهربانو
در یک و نیم کیلومتری شمال روستای امین آباد و بر فراز یک کوه صخره‌ای، بقعه ای از دوره آل بویه (1000 سال پیش) بازمانده که مردم محلی معتقدند متعلق به شهربانو، دختر یزدگرد سوم، آخرین شاه سلسله ساسانی است.
آنها می گویند پس از این که شهربانو در جنگ با سپاه اعراب مسلمان به اسارت درآمد، به مدینه برده شد و در آنجا به عقد امام حسین(ع) درآمد. صحت این روایت از نظر تاریخی مورد تردید است و در عین حال، معلوم نیست که اگر شهربانو در مدینه به عقد امام سوم شیعیان درآمد، چرا مزار او در شهر ری – آن هم بر فراز کوه – قرار دارد؟ آنچه مسلم است بقعه بی بی شهربانو از قدیم الایام مورد احترام مردم ری بوده و ساخت بنایی به‌وسیله حکام شیعه مذهب آل بویه در آنجا، نشان دهنده دیرینگی اعتقاد مردم به این بقعه است.
بقعه بی بی شهربانو، ساختمانی ساده و متشکل از دو قسمت دارد. یکی قسمت قدیمی و هزار ساله که به‌وسیله سنگ و لاشه سنگ ساخته شده و دیگری قسمت مربوط به دوره قاجار که دارای یک گنبد کاشی‌کاری است. صندوق روی مزار نیز متعلق به سال 888 هـ .ق یعنی دوره تیموریان است. از فراز کوه بی بی شهربانو می توان منظره زیبایی از دشت ری را تماشا کرد.
