غار سنگ تراشان که در جنوب غربی شهر جهرم و در زیر تپه‌های البرز کوه واقع شده است، یکی از نادرترین شاهکارها در تاریخ کهن ایران زمین و بزرگ‌ترین غار دست‌کن جهان می‌باشد
توریسم آنلاین: غارها، پدیده‌های آشنایی هستند که در گوشه و کنار طبیعت، می توانیم آنها را ببینیم. غارهایی هم وجود دارند که به دست آدم‌ها ساخته شده‌اند؛ به این غارها غارهای دست‌ساز یا دست‌کن می‌گویند. نکته جالب اینجاست که غار سنگ تراشان ، بزرگ‌ترین غار دست ساز ایران و جهان در جهرم قرار دارد.
البته این غار بزرگ، با 12 ورودی و 20 هزار متر مربع مساحت، هنوز آن قدر معروف نشده که بازدید کننده‌های زیادی داشته باشد. این غار، در دل کوه کنده شده و آن قدر بزرگ است که همین جوری نمی‌توانید تا انتهای آن جلو بروید؛ باید حتماً یک وسیله روشنایی به همراه داشته باشید. سازمان میراث فرهنگی در سال‌های گذشته، کارهایی انجام داده تا کمی به شکل و شمایل این غار رسیدگی شود و بازدیدکنندگان بیشتر جذبش شوند. با ما به گذشته این «غار شگفت انگیز» سفر کنید تا رازهای بیشتری درباره آن کشف کنید.
آنهایی که روزی، روزگاری سنگ‌های خوش بر و روی غار سنگ شکنان جهرم را می‌کندند و جابه جا می‌کردند تا نما و کف خانه‌هایشان را با آن تزئین کنند، شاید خودشان هم نمی‌دانستند که با این کارشان کم کم بزرگ‌ترین غار دست ساز جهان را می‌ساختند. حالا بزرگ ترین غار دست ساز جهان، در جنوب غربی جهرم، در نزدیکی های شیراز، منتظر است تا گردشگرانی از سراسر ایران و دنیا، برای دیدنش بیایند.
برای دیدن این غار بزرگ، لازم نیست زیاد از شهر دور شوید؛ دقیقاً چسبیده به جهرم، می‌توانید آن را پیدا کنید. خود جهرمی‌ها، به آن غار «سنگ اشکنان» هم می‌گویند و حتی گروهی از مردم این شهر که کار و بارشان سنگ شکنی و فروش سنگ‌های کنده شده از این غار بوده، به نام خانوادگی «سنگ شکن» معروف شده‌اند.
شغل کوهی
شهر را که تا انتها می‌روید، وارد رشته کوه‌هایی درجنوب شهر جهرم می‌شوید. در میان دو کوه، چشم‌تان به غار می‌افتد که چند تا ورودی دارد. ورودی‌ها، کنار هم قرار گرفته و با ستون‌هایی از هم جدا شده اند. بازدیدکنندگان خوش ذوق، حتی یادشان نرفته که پشت یکی از این ستون ها، یادگاری بنویسند.
غار سنگ تراشان یا سنگ شکنان، 12 ورودی دارد. می‌گویند چون یک رگه سنگ خوش ساخت در میان لایه‌های دیگر این کوه وجود داشته و البته کندن و جدا کردنش هم راحت بوده، سنگ شکنان جهرم شروع به بریدن و بیرون کشیدن قطعه‌های بزرگ و کوچک آن کردند تا آنها را به شهر ببرند و در بناهای مختلف، استفاده کنند.
برای اینکه غار هم خراب نشود، بعضی جاها را نمی‌کندند تا ستون‌هایی باقی بماند. به هر حال این کار همچنان ادامه پیدا کرد که الان وسعت غار، حدود چند هکتار تخمین زده می‌شود. البته طول غار را، تا 300 متر هم می‌توان تصور کرد و عرض آن، از 60 تا 150 متر تغییر می‌کند. غار سنگ شکنان یا به قول جهرمی‌ها سنگ اشکنان، 20 هزار متر مربع مساحت دارد و دارای سطحی صاف است؛ طوری که می‌شود کف آن فرش انداخت و نشست. محاسبات دقیقی که برای به جاگذاشتن ستون‌ها و فرونریختن سنگ‌ها انجام شده، شگفت‌انگیز است. بعضی از دهانه‌های غار آن قدر وسیع هستند که به راحتی یک اتومبیل از آن عبور می‌کند و از دهانه غار می‌توان تمام شهر را دید.
غار سنگ شکن جهرم، اگرچه تاریخ روشن و دقیقی ندارد، اما به اعتقاد بیشتر باستان شناسان، یکی از غارهای طبیعی و دست‌کن این شهر است، که در دوران صفویان تراشیده شده است. سنگ‌های سفید آهکی و شکل پذیری که در آن زمان از این غار به دست می‌آمد، صرف تزئین سردرها و بناهای باشکوه و مهمی می‌شد، که یا به اشراف تعلق داشتند و یا به حکومت.
مرغوبیت این سنگ‌ها به حدی زیاد بود که آوازه شان حتی در شهرهای مجاور هم پیچیده بود و معماران بناهای شیراز هم در ساخت و سازهایشان از این سنگ‌ها استفاده می‌کردند. سنگ‌های نمای مسجد جامع عتیق شیراز می تواند گواهی بر این مطلب باشد.
در غار سنگ تراشان می‌توانید بیش از 100 ستون سنگی را ببینید که غار را شبیه به تالاری مجلل کرده‌اند. پژوهشگران معتقدند که تعداد و قطر ستون‌های داخل غار در گذشته بیشتر از حال بوده است. اما سنگ شکنان نسل‌های بعدی به دلیل آن که در حمل سنگ‌های استخراج شده بزرگ، دچار مشکل می‌شدند، ستون‌های نزدیک به دهانه غار را تراشیده‌اند و نتیجه این تراش مداوم، لاغر شدن ستون‌ها و کم شدن توان بارپذیری آنها بود. اما تنها وسایلی که برای تراشیدن سنگ‌ها در اختیار سنگ‌تراشان بوده، شامل اره، اره دو سر، پتک و اخی می‌شده است.
لیف غاری
می‌گویند که با خرده ریز این سنگ‌ها، نوعی ماده تمیزکننده بدن هم درست می‌کردند که روی لیف می‌کشیدند و با آن، چرک‌های بدن را می گرفتند؛ «آرد این سنگ‌ها را با پی گوسفند قاطی می‌کردند و توی حمام و با لیف، می‌کشیدند روی بدن».
