راهنمای گشت و گذار و خرید در بازار تاریخی شهر قزوین

پانصد سال پیش هنگامی که شاه طهماسب قزوین را به عنوان پایتخت حکومتش انتخاب کرد، بازار قزوین هم مثل هنر قزوین، رونق مضاعفی پیدا کرد.

توریسم آنلاین: سوغاتی بخرید، معماری ببینید، بو بکشید، بشنوید، بنشینید و آرام بگیرید. همه اینها را می توانید در بازار قزوین عملاً صرف کنید. این بازار، مجموعه‌ای است که از دوره صفویه تا امروز سرپاست و عده‌ای حتی سابقه حیاتش را به قبل از صفوی‌ها و به دوره‌ای هزار ساله نسبت می‌دهند!

پانصد سال پیش هنگامی که شاه طهماسب قزوین را به عنوان پایتخت حکومتش انتخاب کرد، بازار قزوین هم مثل هنر قزوین، رونق مضاعفی پیدا کرد.

بازاری سرپوشیده که تا قرن ها، یکی از بازارهای پر رونق ایران نام گرفت. بازار قزوین روزگاری منبع فروش هر آن چیزی بود که می‌شد آن را خرید، اما کم کم با برآمدن بازارچه های سنتی ایران کم شده. با این حال، امروز هم هر چیزی را می توان از آن خرید؛ مخصوصاً اگر خریدار عمده باشید. می توانید هم انواع خوردنی و وسایل دستباف و دست ساز را از این بازار سوغات بیاورید و هم مجموعه کامل معماری از سراها گرفته تا راسته ها و تیمچه ها را ببینید.

آداب بازارگردی

ساعات کار بازاری ها به رسم قدیم با اذان ظهر و مغرب تنظیم شده و اگر در ساعت اذان سری به بازار بزنید، بیشتر مغازه ها و حجره ها را بسته خواهید دید. به این ساعات، تعطیلی روز جمعه را هم اضافه کنید. حواستان هم باشد که در بازار قزوین خبری از تابلوهایی که محل راسته و تیمچه ها را نشان بدهد، نیست و باید پرسان پرسان راهتان را پیدا کنید.

شروع با سبزه میدان

از پایانه مسافربری شهر به راحتی و با صرف هزینه‌ای اندک می‌توان به بازار رسید؛ بازاری که خیابان امام خمینی(ره) را به خیابان‌های کوروش و مولوی در بافت فعلی قزوین پیوند می‌دهد. بازار قزوین، ورودی های بسیاری دارد، اما از سبزه میدان به راحتی می توانید پیاده به بازار برسید.

ورودی اصلی بازار قزوین، یعنی ورودی شمالی اش، در خیابان امام خمینی (ره) قرار دارد. سریع ترین راه این است که از هر جایی از شهر به« سبزه میدان» یا میدان شهدا برسید و از ضلع غربی سبزه میدان پیاده به سمت بازار راه بیفتد که 3، 2 دقیقه بیشتر راه نیست بازار قزوین به خاطر وسعت زیاد، چندین ورودی دارد. می توانید از ورودی مسجد النبی که در نزدیکی ورودی اصلی قرار دارد و به بازار مسگرها می رسد، شروع کنید یا از ورودی بازار در خیابان مولوی، خیابان شهید انصاری و پیغمبریه وارد بازار شوید. اما اگر نخستین باری است که وارد بازار قزوین می شوید، بهتر است از ورودی اصلی شروع کنید تا احتمال گم شدن را به صفر برسانید.

از مس تا پرواز

از بازار قزوین تقریباً می توانید هر چیزی را بخرید که دلتان بخواهد. با وجود آنکه پاساژهای زیادی برای خرید پارچه و طلا در قزوین وجود دارد، اما هنوز هم بسیاری برای خرید این اجناس به بازار می آیند. بزازها در نقاط مختلفی از بازار قرار دارند و می توانید ترمه و انواع پارچه را از آنها بخرید و برای خرید طلا هم راهتان را به سمت راسته طلای زرگرها کج کنید.

بازار میوه فروش های قزوین هم در همین مجموعه قرار دارد و کمی پایین تر از ورودی اصلی، می توانید به آنجا برسید. میوه های تازه و خوشمزه و خوراکی های دیگر را به قیمت مناسب می توانید از بازار میوه فروشی ها بخرید.

بازار مسگرها در ضلع غربی مسجد نبی قرار دارد و اگر چه صدای چکش های هنرمند یکی از مهره های فلزی قدیمی را که قبلاً به جای امضا از آن استفاده می‌شد داشته باشید، سراغ پیرمردی بروید که در گوشه ای از بازار مسگرها نشسته. اسم و فامیلتان را که برایش بگویید، تا چرخی در بازار بزنید برایتان مهری می‌سازد.

راسته قیصریه هم با طاق های آجری و ارتفاع زیادش، راسته فرش فروشی های قزوین است. اگر نتوانستید از فرش و قالیچه های آنجا چیزی بخرید، نقش های زیبا را تماشا کنید. قیصریه 4 ورودی دارد که در شمالی‌اش به تیمچه «سرباز»، در جنوبی‌اش به تیمچه «سرپوشیده»، در شرقی‌اش به سرای « وزیر» و در غربی‌اش به«چهارسوق» می‌رسد.

بخشی از بازار نیز، راسته پرنده فروش هاست بعضی کبوترهای اینجا حسابی گرانند و طوطی و مرغ عشق از پرنده های پرطرفدار این راسته اند. در همین راسته، آهنگرها هم مشغول کارند و صدای پتکشان با صدای پرنده ها مخلوط می‌شود. از این صنعت مهم قدیمی احتمالاً فقط بتوانید عکاسی کنید.

یادتان باشد اگر سری به بازار تاریخی قزوین زدید، حتماً سراغ پنیر کوزه‌ای یا پنیر کهنه با طعم زیره یا سیاهدانه را از فروشنده‌های این بازار بگیرید که طعم فوق العاده‌ای دارد و در کمتر جایی به چشم می‌خورد. در واقع پنیر کوزه‌ای خرده پنیرهایی است که در کوزه ریخته می‌شود و با تحت فشار دادن آن مانع نفوذ هوا به داخل آن می‌شوند. کوزه داخل خاک چال می‌شود و به مدت 40 روز روی خاکی که کوزه را چال کرده‌اند آب می‌ریزند تا نمناک شود و پنیر به این صورت عمل ‌می‌آید.

شیرینی و باقلوا

اینجا خبری از شیرینی ها و باقلواهای سنتی معروف قزوین خبری نیست و اگر قصد خرید دارید، بهتر است بیرون از بازار و از شیرینی فروش های معروف در سبزه میدان آنها را تهیه کنید. در ضمن، ورودی سرای وزیر از سمت خیابان امام( ره) می تواند شما را به نان زنجبیلی تازه و شیرمال یا به قول قزوینی ها «شیردار» برساند.

انواع شیرینی از سوغاتی‌های معروف قزوین هستند که متداول‌‌ترینشان نان برنجی، نان نخودی، نان قندی، نان بادامی، نان گردویی، پادرازی، نان نازک، نان چرخی، نان چایی، اتابکی، ولیعهدی، حاج کریمی، باقلوای پیچ، باقلوای لوزی نان چایی، نان قندی، نخودی و باقلوای سه رنگ قزوینی است.

خرید همراه با تماشا

از تماشای معماری بازار غافل نشوید؛ مجموعه «سعدالسلطنه» بعد از مرمت، در مواقع خاص قابل بازدید است. کاروانسرای سعدالسلطنه است که لقب بزرگ‌ترین مجموعه کاروانسرای درون شهری ایران را یدک می‌کشد و از آثار دوره  ناصرالدین شاه قاجار است. همین طور باید از بازار وزیری یاد کرد که سرای سعدالسلطنه درون آن واقع شده است. از دیدن سرای حاج رضا، سرای رضوی یا سرای شاه، سرای وزیر، تیمچه سرباز، تیمچه سرپوشیده و تیمچه حاج سید کاظم و به خصوص راسته وزیر غافل نشوید که یکی از ورودی هایش در خیابان امام(ره) و ورودی دیگرش پشت کوچه چراغ برق است.

بازار قزوین؛ جریان ساز

خیلی از کالاهایی که در قدیم از اروپا به بندر انزلی می‌آمد، از طریق همین علاف راسته در بازار قزوین به سایر نقاط کشور می‌رسید و همین طور اجناس مختلف از سراسر کشور به این بازار می‌آمد و از سوی تاجران به خارج از کشور و خصوصا روسیه صادر می‌شد. بسیاری از جریان های اجتماعی از بازار مدیریت و پی ریزی می‌شد.

یکی از مهم ترین شورش‌های مردم قزوین قیام علیه «امان الله خان افغان» بود که بزرگان بازار، آن را هدایت کردند. مردم قزوین به لحاظ فرهنگی طوری بودند که زیر بار حرف زور و ظلم نمی‌رفتند.

آن زمان به بزرگ بازار و محله، کلانتر می‌گفتند. حدود 300 سال پیش وقتی محمودخان افغان یک سپاه 6000 نفره را به فرماندهی امان الله به قزوین فرستاد و شهر را تسخیر کرد، ظلم افغان ها در قزوین به حدی رسید که مردم نتوانستند آن را تحمل کنند، در نتیجه کلانتر آن زمان اعلام شورش بازاری داد و مردم اعتراض عمومی کردند و افغان ها را از شهر بیرون راندند.

بازار قزوین در حدی بود که شاه، مهمان های خاص خود را به این بازار می‌آورد. در زمان شاه عباس صفوی وقتی برادران شارلی به قزوین می‌آیند آنها را به این بازار می‌آورند.

برادران شارلی در سفرنامه خودشان ذکر کرده اند که بعد از صرف شام به بازار قزوین رفتیم که 3 برابر لندن بود و به دستور شاه، بازار را فرش و چراغانی کردند و به جشن پرداختند. در این سفرنامه آمده است که چهاربازار، نزدیک میدان سعادت که محل اجرای مسابقات چوگان و مراسم بزرگ بوده، قرار داشته است.