بهشتی که دیگر ارزان نیست /پیامدهای زیان آور دلاری شدن بلیت هواپیما برای صنعت ورشکسته گردشگری
توریسم آنلاین : دونرخی سازی بلیت پروازهای داخلی که زمزمه آن از سال گذشته دست اندرکاران گردشگری را نگران کرده بود سرانجام از تیرماه امسال اجرایی شد و در روزهای اخیر موجب اعتراض همه متولیان این صنعت از وزارتخانه گرفته تا دفاتر خدمات سفرشده است. چه اینکه تداوم این رویه تبعات نامیمونی برای صنعت کرونازده و زیان دیده گردشگری که امیدوار است با جذب گردشگران خارجی در سایه مزیت ارزانی ایران نسبت به مقاصد دیگر به سرعت جبران مافات کرده و احیا شود خواهد داشت.
روزنامه توریسم نوشت : اعلام دو نرخی‌سازی و دریافت هزینه اقامت گردشگران خارجی در هتل‌ها خود با توسعه این صنعت منافات داشت و هنوز دفاتر خدمات سفر در شوک این روال بودند که بارمحاسبه دلاری بلیت پروازهای داخلی هم به آن افزوده شد.
نگاهی به نرخ های تازه بلیت پروازهای داخلی
بر اساس اطلاعیه این انجمن سقف نرخ پروازهای داخلی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار برای اتباع غیرایرانی محاسبه خواهد شد در حالی که برای کسانی که کد ملی ایرانی دارند با همان شیوه قبلی قیمت بلیت لحاظ می‌شود. به این ترتیب بلیت پرواز برای شهرهایی مانند شیراز، کرمان، اصفهان و تبریز برای توریست‌‌‌های خارجی ۱۵۰ دلار خواهد بود. اگر نرخ یک دلار را حدود ۳۰هزار تومان در نظر بگیریم این رقم معادل ۴میلیون و ۵۰۰هزار تومان است، در مقابل ایرانی‌‌‌ها برای سفر به اصفهان در یک تاریخ مشخص یعنی ۹ تیر، ۷۵۴هزار تومان، برای سفر به تبریز ۸۸۳هزار تومان، برای سفر به شیراز ۹۲۸هزار تومان و برای سفر به کرمان یک‌میلیون و ۲۴هزار تومان می‌‌‌پردازند. این اعداد نشان می‌دهد برای توریست خارجی در ایران سفر به شهرها تقریبا حدود دو برابر هزینه سفر هوایی شهروندان ایرانی است.
معترضان چه می گویند؟
علی‌‌‌اصغر شالبافیان معاون گردشگری وزارت میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی با ارسال نامه‌‌‌ای به محمد محمدی‌‌‌بخش معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشور درباره آسیب‌‌‌های این تصمیم‌گیری بر گردشگری کشور هشدار داد.
در بخشی از این نامه آمده است: «بند ۴ احکام سند راهبردی توسعه گردشگری» به شماره ۶۶۶۳۴ مورخ ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ موضوع بند (الف) ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنج‌‌‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل‌ونقل هوایی در جهت توسعه مقاصد گردشگری تنظیم کرده و زیرساخت‌‌‌های حمل‌ونقل مسافری خود را با لحاظ سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری تعیین و اجرا کند.»
به گفته معاون گردشگری وزارت میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی «گردشگری در دنیا صنعتی رقابتی بوده و رقابت‌‌‌پذیری قیمتی سفر و تورهای گردشگری ایران به‌‌‌عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌‌‌های رقابتی کشور قلمداد می‌شود. این در حالی است که تصمیم فوق‌‌‌الذکر افزایش هزینه‌‌‌های تمام شده سفر را به دنبال داشته و بسیاری از کسب و کارهای دیگر به جز حمل‌ونقل را نیز متاثر می‌‌‌سازد.»
شالبافیان افزود: «پس از سپری شدن دوران دشوار رکود اقتصادی حاصل از شیوع گسترده بیماری کرونا اکنون که هم‌‌‌راستا با سیاست‌های مبارزه با ایران‌‌‌هراسی، رونق نسبی برای ورود گردشگران خارجی فراهم شده است، انتظار می‌رود همه ذی‌نفعان حوزه گردشگری به‌‌‌منظور افزایش این روند، اهتمام جدی به عمل آورند. بنابراین با توجه به مراتب فوق و نظر به اینکه تصمیم مزبور بدون اخذ نظرات این وزارتخانه و بدون در نظر گرفتن مصالح فعالان صنعت گردشگری اتخاذ شده است، دستور فرمایید مراتب مورد رسیدگی فوری قرار گرفته و تا زمان بررسی ابعاد مختلف موضوع و به‌ویژه چالش‌ها، اثرات و تبعات اجرای آن در کارگروهی با حضور نمایندگان مشترک بخش دولتی و خصوصی در حوزه، از اجرایی شدن این تصمیم خودداری شود.»
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران هم آزادسازی نرخ برای مسافران خارجی را صرفا و منحصرا دستاویز و به‌‌‌تعبیر بهتر بهانه‌‌‌ای برای هموار کردن و باز شدن مسیر گران‌‌‌تر کردن بلیت هواپیما می‌‌‌داند. او در گفت‌‌‌وگویی که در این باره داشت، چنین طرحی را بخشنامه‌‌‌ای خودنوشته دانست که توسط چند ایرلاین نوشته شده است و در ادامه خواستار ورود نهادهای نظارتی به این مساله شد.
به گفته حرمت‌‌‌الله رفیعی این موضوع باعث عدم‌استقبال گردشگران خارجی برای سفر به ایران شده و باعث می‌شود آنها گزینه‌‌‌های دیگری را در همسایگی ایران مدنظر قرار دهند که در نهایت به صنعت گردشگری کشور صدمه می‌‌‌زند.
گران کردن‌ها و دو نرخی شدن‌ها هیچ ارتباطی به یارانه دادن به خارجی‌ها ندارد
ابراهیم پورفرج رییس جامعه تورگردانان ایران نیز در نقد طرح شرکت‌های هواپیمایی برای مسافران غیرایرانی که از تیرماه ۱۴۰۱ آغاز شده و بر اساس آن، بلیت پروازهای داخلی در مسیرهای کمتر از یک ساعت به قیمت ۱۰۰ دلار و در مسیرهای بیشتر از یک ساعت ۱۵۰ دلار عرضه می‌شود، اظهار کرد: زشت است دلار آمریکا را جایگزین پول ملی کشور کنیم، این کار فقط پول ملی را تضعیف می‌کند. ظاهرا کسی به این موضوع اهمیت نمی‌دهد، معیار سنجش همه چیز در کشور دلار شده است. درحالی که سیاست کشورهای دیگر برای تقویت‌سازی و اعتبار بخشیدن به پول ملی خودشان است.
رییس جامعه تورگردانان ایران درباره اظهارات رییس انجمن شرکت‌های هواپیمایی در مورد این که قیمت بلیت پرواز ایرانی به مثابه یارانه دادن به اتباع غیرایرانی است، اظهار کرد: این گران کردن‌ها و دو نرخی شدن‌ها هیچ ارتباطی به یارانه دادن به خارجی‌ها ندارد و این حرف‌ها همه بهانه است.
پورفرج ادامه داد: شرکت هواپیمایی و یا هتلداری که اصرار دارد خدمات را ارزی و دلاری بفروشد، اصلا متوجه نیست با فراوانی گردشگر است که اقتصاد او بهبود پیدا می‌کند و می‌تواند دو برابر فروش داشته باشد. در دنیا برخلاف ایران، هتل‌ها فقط اتاق‌فروشی نمی‌کنند، خدمات می‌فروشند و درآمدشان از بخش‌های دیگر تأمین می‌کنند، حالا هتلدار ایرانی بلد نیست خدمات بفروشد و از این راه درآمد بیشتر کسب کند، تاوان آن را گردشگر و تبعه خارجی باید بدهد؟
پورفرج گفت: در هیچ کشوری به پول ملی خود این چنین خیانت نمی‌کنند. همین اخیرا سفری به دبی داشتم، شب رسیده بودم و فقط یورو همراهم بود، رزرواسیون هتل پیشنهاد کرد چون خسته هستم فعلا یورو را امانت تحویل بگیرد، اتاق را در اختیارم بگذارد و فردا من پول اتاق را به درهم (واحد پول امارات) پرداخت کنم. سوای رعایت اصول حرفه‌ای مهمان‌نوازی، این چنین به سرزمین و پول خود اعتبار و ارزش می‌دهند. بقیه کشورها هم که به اقتصاد و آینده سرزمین خود بها می‌دهند همینطوری رفتار می‌کنند.
جبران مشکل اقتصادی از جیب توریست؟
در سال‌های اخیر به دلیل افزایش چشمگیر ارزش دلار در برابر ریال ایران عنوان بهشت توریست‌‌‌ها را به سبب ارزان بودن سفر در جهان به خود اختصاص داده بود. با شیوع کرونا، صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها دچار رکود شد و توریسم ایران نیز به تبع آن از رونق افتاد. حال که صنعت گردشگری در جهان در حال گشایش و رونق دوباره است ایران می‌توانست از این مزیت خود بار دیگر استفاده کند. با این حال تصمیم‌‌‌هایی نظیر دو نرخه بودن بلیت پروازهای داخلی، نه تنها به کاهش سفرهای داخلی توریست‌‌‌ها منجر خواهد شد بلکه با کمرنگ کردن مزیت کشورمان، این مسیر ارزآوری را از رونق خواهد انداخت.
نورآقایی کارشناس گردشگری در این خصوص گفت : زمانی که مشکل اقتصادی داریم نباید به مستقیم‌‌‌ترین شکل آن را حل کنیم به عنوان مثال در یک سایت تاریخی به جای آنکه هزینه پارکینگ بیشتر از توریست‌‌‌های خارجی گرفته شود، می‌توانستیم گزینه‌‌‌هایی مانند فروش صنایع‌‌‌دستی و… را لحاظ کنیم تا گردشگران با خرید آنها به شکل غیرمستقیم این هزینه را پرداخت کنند ضمن اینکه حس مورد تبعیض قرار گرفتن هم به آنها دست ندهد، اما به جای آن ما ترجیح دادیم تصویر منفی شکل بگیرد. او نمونه چنین رفتارهایی را در گردشگری داخلی هم مثال زد و گفت: برخی از روستاهای ما هم با عنوان روستای مقصد گردشگری یا منطقه نمونه شناخته شدهاند که برای ورود باید هزینه‌‌‌ای بپردازیم. در مقابل این هزینه مشکلی که با آن مواجهیم این است که خدماتی دریافت نمی‌‌‌‌‌‌کنیم، به این معنا که نه زباله‌‌‌ها جمع می‌شود، نه سرویس بهداشتی وجود دارد یا در صورت در نظر گرفتن این گزینه برآنها نظارت نمی‌شود. همین موضوع بارها از سوی گردشگران و راهنمایان هم اعلام شده است. این کارشناس گردشگری معتقد است گردشگری تجارتی دو سویه است. او با بیان این مطلب افزود: در توریسم یک حلقه روی سایر حلقه‌‌‌ها اثر می‌‌‌گذارد و ما نباید تصمیمی بگیریم یا رفتاری داشته باشیم که روی سایر بخش‌‌‌ها تاثیر منفی داشته باشد. به این معنا دو نرخه بودن بلیت هواپیمای داخلی برای توریست‌‌‌های داخلی و خارجی گزاره غلطی است که سایر حوزه‌‌‌ها نیز متاثر از آن شده و نتایج منفی بر صنعت توریسم می‌‌‌گذارد.
تصمیمی که تیشه به ریشه گردشگری است
به گفته کارشناسان نگاه صرفا منفعت‌محور به کسب درآمد از گردشگر خارجی آن هم بدون ارائه خدمات متمایز و موجه، عدم توجه به راهکارهای خلاق مدیریتی برای کاهش و تعدیل هزینه‌ها، مبنای این نوع تصمیمات است، این در حالی است که این شیوه غیر مرسوم غیر اخلاقی است و اصل میهمان‌نوازی را که برند سنتی میزبانی ایرانیان است دچار خدشه کرده و میهمان‌نوازی صنعتی گردشگری ایران را با شبهه و ابهام، مواجه خواهد کرد.
رقابت در بازار گردشگری بسیار پیچیده است، کشورهای گردشگرپذیر هر روز با روش‌های متنوع حتی با ارائه تخفیف، فرصت‌های جدیدی برای جذب و حفظ گردشگران خارجی ایجاد می‌کنند، در این بازار متنوع و در هم تنیده، به هر دلیلی هم اگر در کورس رقابت عقب بمانیم، اما اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که منافع و حقوق گردشگران داخلی و خارجی را همسان با یکدیگر رعایت کنیم، نه اینکه گردشگر خارجی در سفر به ایران این تصور را داشته باشد که صرفا جبران ضررهای اقتصادی از جیب او مد نظر است .
انتظار می‌رود همه متولیان و ذی‌نفعان صنعت گردشگری از حمل‌ونقل گرفته تا هتل‌ها و مراکز اقامتی و پذیرایی برای احیا این صنعت کرونا زده و نیمه جان همراهی کرده و با تصمیمات یک جانبه فضا را برای این حوزه تنگ تر و مایوسانه تر نکنند و وزارتخانه میراث فرهنگی با جدیت برای لغو قانون جنجالی دونرخی کردن بلیت از سوی ایرلاین ها اهتمام ورزد.
