آیین طشت‌گذاری آذری ها در عزای امام حسین (ع) و یاران وفادارشان
توریسم آنلاین : آیین های محرم با همه اندوه و اشکی که در عزای سالار و سرور شهیدان عالم به همراه دارد اما جاذبه های آن هر ساله گردشگران زیادی را به شهرهای ایران جذب می کند. آیین طشت‌گذاری یکی از مراسمات مهم ویژه محرم در اردبیل یکی از همین دست آیین ها است.
به گزارش توریسم آنلاین ، آیین طشت‌گذاری با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ بر اساس روایتها عزاداران در روز ۲۷ذیحجه آب مشکها را در طشتها ریخته و لشکر حر و اسبان سپاه او را سیراب می کنند.
در کتاب “فرهنگ عاشورا” اثر جواد محدثی، در توضیح این سنت آمده است: مراسم طشت‌گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتا در شهرستان اردبیل برگزار می‌شود و طشتهای آب را که رمزی از فرات می باشد در مساجد و حسینیه ها میآورند و این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین (ع) در مقابل سپاه حر می باشد که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذیحجه، آب مشکها را در طشتها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب کردند.
در این مراسم بعد از عزاداری دستجات سینه و زنجیرزنی مختلف و مرثیه خوانی مفصل حسینیان با خواندن رجز‌های مختلف طشتهای برنجی و مسی گرد و منقش به نقوش مذهبی را در محل مخصوص قرار داده و در میان حزن و اندوه حاضران آب‌های مخصوص چشمه‌ها از کوزه‌هایی در درون طشتها ریخته شده، دعای مخصوص خوانده می‌شود و عزاداران از آب طشت به عنوان تبرک، نوشیده و یا با خود می‌برند.
آیین طشت‌گذاری یکی از مراسم سنتی عزاداری در ماه محرم است که از آیین‌ها و آداب عزاداری و تعزیه منسوب به منطقه اردبیل بوده و از سه روز مانده به آغاز محرم در بیش از ۴۱ مسجد و حسینیه این شهر برگزار می‌شود.
بیوک جامعی ،عضو هیأت امنای محله طوی گفت: هرچند که مراسم طشت‌گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چندین ساله دارد، اما در دو سه دهه اخیر برگزاری این مراسم در سایر شهرهای استان و برخی استان‌های همجوار، چون آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و زنجان، بناب، تالش و حتی در استان‌هایی غیر از استان‌های آذری زبان نیز مورد توجه قرار گرفته و طی دو سال اخیر در ورامین، مازندران و … نیز برگزار می‌شود.
وی تصریح کرد: بر اساس متن کامل و قدیمی دعای طشت‌گذاری که به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده، می‌توان حدس زد آیین طشت‌گذاری ریشه در عصر صفویه (که امرای آن ترک زبان و شیعه بودند) داشته باشد.
کارشناس مذهبی استان گفت: طشت‌هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ بعد از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین (ع) در هر محله، طشتها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند و حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در مقابل آنها دسته سینه‌زنی با شعار “الدخیل یا ابوالفضل” تشکیل می‌دهند.
جامعی ادامه داد: پس از آن ریش سفیدان با دور زدن مسجد، طشتها را در جای مخصوص خود قرار می‌دهند آنگاه طشتها را از آبی که در کوزه‌ها بر دوششان حمل کرده‌اند پر می‌کنند که برخی از مورخان بر این باورند که احداث جایگاه طشت در مساجد اردبیل بعد از روی کار آمدن حکومت صفویه انجام شده است؛ محل قرار گرفتن طشت‌در مساجد شهر اردبیل نیز جایگاهی خاص بوده و سکو‌هایی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از ویژگی‌های معماری مساجد این منطقه است.
وی اضافه کرد: جایگاه مخصوص طشت در یکی از اضلاع دیوار مساجد به صورت “طاق نما” ایجاد می‌شود و در طول سال طشتها روی این سکو‌ها قرار دارند. در مواردی نیز ممکن است طشتها از قبل در خانه‌ای که صاحب آن نذر کرده قرار داشته باشد که در این صورت نیز دسته‌های عزادار به آن خانه مراجعه کرده و پس از انجام عزاداری طشتها را برداشته و به طرف مکان برگزاری مراسم می‌برند.
هر چند که مراسم طشت‌گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار می‌شده و قدمتی چندین صدساله دارد، اما قدیمی‌ترین طشت موجود در مساجد اردبیل متعلق به مسجد بازار چاقوسازان است که قدمت آن به عصر شاه عباس اول باز می‌گردد؛ در داخل و لبه این طشت، نقش و نگار گیاه و ماهی حک شده و در لبه آن نیز عبارت و تاریخ وقف کرد به حضرت عباس ۱۰۳۸ نقش بسته است.
امروزه شروع طشت‌گذاری در اردبیل در سه روز مانده به محرم طوری برنامه ریزی شده است که هر روز در دو محله بزرگ، این مراسم برگزار شود.بر اساس یک رسم قدیمی، شهر اردبیل به شش محله بزرگ تقسیم می‌شود و هر یک از محلات کوچک نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، تابع یکی از این محلات ششگانه است.سپس ۶ محله با یک برنامه خاصی در مسجد جامع این شهر حاضر شده و به استماع مصائب یاران امام حسین (ع) پرداخته و در پایان مراسم همگی با هم اقدام به طشت‌گذاری می‌کنند.
مسجد جامع اردبیل که در منطقه راسته اصلی مجموعه بازار تاریخی اردبیل قرار دارد اصلی‌ترین مکان مراسم طشت‌گذاری این شهر به‌شمار می‌آید و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) همه ساله از ظهر تا پاسی از شب در این مسجد جمع شده و به عزاداری می‌پردازند، ولی در عین حال مراسم طشت‌گذاری در سایر محلات و مساجد اردبیل نیز برگزار می‌شود.
اقوال و اسناد مستند موجود بر تعلق اختصاصی مراسم طشت‌گذاری به اردبیل صحه می‌گذارند و بر این موضوع مهم که خاستگاه اولیه و اصلی این مراسم شهر اردبیل است مهر تایید می‌زنند.گفتنی است؛ آئین سنتی «طشت‌گذاری» به‌عنوان یکی از آئین‌های عزاداری مختص اردبیل در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
