وقتی رواق منظر چشم حافظ  را مخدوش می کنند!

مسافری که فرسنگ ها راه آمده و درهفت آسمان سیرمی کند و دل بسته به تفال حافظ که «رواق منظر چشم من آشیانه توست  کرم نما و فرود آ که خانه خانه توست»، اما همه این رویاها درهمان سرچهارراه حافظیه نقش برزمین می شود!

توریسم آنلاین : روزنامه توریسم به قلم هما حاصلی نوشت : عصر دل انگیز شیراز جنت طراز و لحظه شماری برای دمی حال خوب در محفل انس زیارتگه رندان جهان؛ همین قدر شاعرانه و رویایی! مسافری که فرسنگ ها راه آمده و درهفت آسمان سیرمی کند و دل بسته به تفال حافظ که «رواق منظر چشم من آشیانه توست  کرم نما و فرود آ که خانه خانه توست»، اما همه این رویاها درهمان سرچهارراه حافظیه نقش برزمین می شود ؛ وقتی رواق منظر چشم حافظ در پشت سازه های ناهمگون بازارچه ای عریض و طویل  که از چهارراه حافظیه تا چهارراه ادبیات امتداد دارد مخدوش شده و آلودگی بصری حریم این مکان تاریخی و فرهنگی را مکدر کرده است.

این صحنه ای است که به لطف برگزاری جشنواره های متعدد در ایام مختلف در سال جاری پیش روی بازدیدکنندگان حافظیه بوده است وبه جای نفس باد صبا، بوی ادویه و پفک هندی آنها را از دنیای شاعرانه و عارفانه برکنده و این حجم بی مهری و بی سلیقگی در جانمایی جشنواره ها و بازارچه های فروش محصولات خانگی ، روستایی و عشایری دست و دلشان را  چنان سرد کرده  که به این سوال مایوسانه برسند که آیا صدای زنگوله شتر ،تاخت اسب و سرگین های رها شده در این محور ، دیگ های فراخ آش دوغ ، بوی تند روغن سوخته ماهیتابه های فلافل و کتلت و کاسبی داغ غرفه داران و همهمه مشتری ها و از آن طرف گردشگرانی که به زحمت  از لابه لای غرفه ها و ازدحام  جمعیت عبور می کنند، درشان یکی از پربازدیدترین اماکن گردشگری کشور است که تنها بنا به آمار اعلام شده از مراجع رسمی در تعطیلات نوروزامسال  بیش از 400 هزار بازدیدکننده داشته است ؟

در حالی برپایی مداوم  جشنواره و نمایشگاههایی با عناوین گوناگون از سوی نهادهای مختلف در محور این مکان تاریخی و فرهنگی با شهرت و محبوبیت جهانی ،موجب مخدوش شدن منظر آن و بر هم خوردن آرامش گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی شده  که علی الظاهر مسئولین مربوطه  نیز با سکوت و بی تفاوتی نسبت به این ظرفیت عظیم گردشگری کشور عزمی برای توقف این روال ندارند !

هشداری برای نوروز پیش رو

اکنون در آستانه نوروز و بهار گردشگری کشور باید یادآور شد که  اگر مسئولین برای اصلاح و ساماندهی  در نوروز پیش رو چاره اندیشی و برنامه ریزی نکنند باید منتظر آسیب های جبران ناپذیر ناشی از بی سرو سامانی ، ازدحام و ورود کنترل نشده گردشگر بدون نظر گرفتن تاب آوری بنا  و بازارچه های متعدد در حریم حافظیه  که خود دلیلی مضاعف برای شلوغی و بی نظمی در این مکان است  باشیم مانند سال گذشته که همچنان ویدیوهای آن در فضای مجازی وایرال می شود.

البته این شرح درباره بسیاری بناهای تاریخی دیگر در استان فارس و دیگر استان های کشور صدق می کند که مدیریت و برنامه ریزی ویژه ای برای حفاظت از این بناها را می طلبد . در غیر این صورت مثل هرسال نوروز کابوس بناهای کهن کشور خواهد شد و دلخوش کردن به آمارهای بالای استقبال گردشگران از بازدید از این بناها هرگز در مقابل آسیب های وارده  قابل توجیه نخواهد بود.

هزار نکته باریک تر ز مو

بهر تقدیر گرچه یکی از دلایل برپایی بازارچه ها درچنین اماکنی دسترس پذیری بالای آنها برای خریداران است و گردش اقتصادی برای بومیان ایجاد می کند اما حفاظت از بناهای تاریخی به عنوان میراث گران بهای کشوراولویتی بالاتر داشته وقطعا منافعی بلند مدت عاید مناطق خواهد کرد . از این رو منطقی نیست که برای فروش بیشتر محصول،  میراث فرهنگی رادر معرض آسیب قرار داد و به علاوه  با مخدوش کردن منظر آنها تصویر تبلیغاتی نازیبایی در پیش چشم ایرانگردان داخلی و خارجی به نمایش گذاشت.

در این زمینه مسئولان مربوطه باید برای جانمایی و ساماندهی چنین بازارهایی و رونق فروش محصولات بومی به فکر راههای ثمربخش تر دیگری بدون عواقب ناگوار باشند .

فراموش نکنیم  که در طی قرن ها،  حاکمان وقت در نگهداری وآبادانی آرامگاه حافظ کوشیده اند و اکنون جدا از شهرت شعر و نبوغ کلام حافظ  ، معماری و زیبایی بنای آرامگاه خود شاهکاری است که همواره هنردوستان جهان را به تحسین واداشته و مجموعه ای از هنر ایرانی را به نمایش می گذارد ؛ ایوانی به سبک ایوان‌های دوران هخامنشی، کاشی‌کاری‌هایی به سبک معماری اسلامی، ستون‌هایی با حجاری دوره زندیه و باغی مانند پردیس‌های پاسارگاد که همگی از مولفه‌های معماری منحصربه‌فرد حافظیه با ۲۰ هزار مترمربع مساحت است.

مخلص کلام آنکه  حفاظت تمام و کمال از بناهای میراثی یک مطالبه عمومی از تمام متولیان و نیز کسانی است  که در برنامه ریزی ایونت های شهری دخیلند . به علاوه انتظار می رود که متولیان بیش از هرکس به شان این بناها و و اهمیت حفاظت از آنها  واقف بوده و حتی درآموزش به مردم برای حفاظت و مراقبت از بناها در تمام ایام سال خصوصا ایام پیک سفر مثل نوروز برنامه های مدون و اهتمام ویژه داشته باشند مبادا غفلت و سهل انگاری در انجام  این مسئولیت مهم آنها را مشمول این شعر حافظ کند که :

«هزار نکتهٔ باریک‌تر ز مو اینجاست                     نه هر که سر بتراشد قلندری داند»

مروری بر تاریخچه ساخت حافظیه در ادوار مختلف

و سرانجام  در باب تاریخ  حافظیه بد نیست یادآوری کنیم که  در سال ۸۵۶ هجری قمری یعنی ۶۴ سال پس از درگذشت حافظ برای اولین بار میرزا ابوالقاسم گورکانی حاکم فارس به وزیرش محمد یغمایی دستور داد تا بنایی به‌عنوان آرامگاه حافظ بنا کند. یغمایی بنایی گنبدی شکل به همراه حوضی که از آب رود رکن‌آباد پر می‌شد، در آنجا احداث کرد.

در زمان حکومت صفویان، شاه‌عباس صفوی و در زمان افشاریه، نادرشاه بنای اولیه را مرمت و سعی کردند به بهترین شکل از آرامگاه حافظ نگهداری کنند.در سال ۱۱۸۷ ه‍..ق کریم‌خان زند تغییرات اساسی در ساخت آرامگاه حافظ ایجاد کرد. وی محوطه باغ را بزرگ‌تر و محصور کرد و در وسط باغ تالاری بنا کرد. در این زمان همچنین سنگ مرمری بر روی مزار گماشته شد که اشعاری از خود حافظ با خط نستعلیق روی آن حک شده بود. این سنگ مرمر هنوز هم روی مزار قرار دارد.

پس از زندیه نیز اقداماتی در حافظیه انجام شد که البته بیشتر در قالب مرمت بود.آرامگاه کنونی حافظیه، در سال ۱۳۱۴ در دوران پهلوی بر اساس طرحی از آندره گدار فرانسوی با توجه به محتوای اشعار و روحیات حافظ طراحی و توسط معماران چیره‌دست شیرازی ساخته شد.