غار شاپور در استان فارس، شهرستان کازرون، ۴ کیلومتری بیشاپور و قسمت انتهایی و ارتفاعات تنگه چوگان قرار دارد.
توریسم آنلاین: غارگردی یکی از رسته های گردشگری است با طرفداران خاص. حالا تصور کنید سر از غاری درآورید که شاپور یکم نماد اقتدارو ابهت امپراتوری ایران کهن در دهانه غار به شما خوش آمد بگوید! صحبت از غار شاپور در کازرون است که 5 سال پیش در پرونده محور ساسانی در میراث یونسکو ثبت جهانی شده بود ( محور ساسانی شامل کاخ ساسان در سروستان، مجموعه فیروزآباد شامل شهرگور، بنای موسوم به آتشکده و کاخ اردشیر و مجموعه آثار دوره ساسانی بیشاپور کازرون شامل شهر تاریخی بیشابور، نقوش برجسته تنگ چوگان و غار شاپور) و طبق اعلام محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس به‌منظور حفظ انسجام و یکپارچگی مجموعه عناصر ساسانی شهر بیشاپور بستر طبیعی این مجموعه شامل چشمه، رودخانه، غار و دره مشرف به تنگ چوگان نیز ثبت ملی شدند.
غار شاپور در استان فارس، شهرستان کازرون، ۴ کیلومتری بیشاپور و قسمت انتهایی و ارتفاعات تنگه چوگان قرار دارد.
در منابع تاریخی قطعی و مشخص آمده که مجسمه شاپور به‌اندازه ۱۷۰۰ سال از زمان پادشاهی ساسانیان قدمت دارد اما درباره قدمت غار شاپور عدد خاصی گفته نشده است. اما همین که این غار قبل از مجسمه بوده یعنی از قبل از دوره ساسانیان قدمت دارد.
بعضی از باستان‌شناسان می‌گویند غار شاپور قبل از ساسانیان جایی مثل زیارتگاه برای برگزاری مراسم و آیین مذهبی مردم بوده است. یک باستان‌شناس فرانسوی هم زمانی درباره غار شاپور شیراز این‌طور استدلال کرد که چون تندیس شاپور در غار ساخته شده پس این غار احتمالا محل دفن شاپور اول هم بوده هست. البته این استدلال فقط در حد یک نظریه است و در منبع موثقی تبث نشده است.
غار شاپور کازرون را در پایین تنگه‌ای به نام چوگان ساخته‌اند که این تنگه ماجراهای تاریخی خاصی دارد. تنگه چوگان درواقع زمین بازی پادشاهان ساسانی بوده که در آن بازی محلی قدیمی ایرانی را به نام چوگان انجام می‌دادند و به همین دلیل نامش را هم چوگان گذاشته‌اند.
ارزش و قدمت تاریخی تنگه چوگان را زمانی بهتر می‌فهمید که از سمت غرب به شرق این تنگه حرکت می‌کنید و نقش‌های برجسته تاریخی حک‌شده روی آن را می‌بینید. این تنگه حدود ۱۲ نقش دارد که سه تای آن‌ها مربوط به تصویر شاپور اول است و نماد پیروزی این شاه را بر امپراتوری باستانی نشان می‌دهد.
فهمیدن وجه تسمیه غار شاپور نیاز به اطلاعات و بررسی زیادی ندارد چون تندیس سنگی ساخته‌شده از هیبت تمام‌قد دومین پادشاه ساسانی یعنی شاپور اول در قسمت ورودی غار، جواب واضح به این سوال است که چرا اسم این غار را شاپور گذاشته‌اند.
بخش‌های مختلف غار شاپور
در طول مسیری که در غار شاپور شیراز طی می‌کنید و به آن سرک می‌کشید، روی شنیدن صداها و تماشای ذرات سنگی کف و سقف غار تمرکز کنید. از استالاگتیت‌ها (ستونی از مواد معدنیِ کف غار) غافل نشوید! دستتان را زیر این استالاگتیت‌های قندیل‌مانند بگیرید و صدای چکه‌کردن آب را بشنوید و از ترشدن دست‌هایتان لذت ببرید.
قسمت‌های زیر از غار شاپور را که ببینید یعنی قسمت‌های اصلی و مهم غار را دیده‌اید. البته رفتن به بعضی از نقاط این قسمت‌ها چندان راحت نیست و بهتر است به جای اینکه همه قسمت‌های غار را کشف و تماشا کنید، ببینید اول برای شما جایی امنی است یا نه.
ورودی غار
ورود شما به غار از ورودی یا همان دهانه آن شروع می‌شود که به‌اندازه ۳۰ متر طول و ارتفاعی در حد ۱۵متر دارد. کمی آن‌طرف‌تر بعد از دهانه، مسجمه شاپور در برابرتان قدعلم می‌کند و قسمت دیگر دهانه، کتیبه‌های سنگی دیده می‌شود.
راهروها و تالارها
غار شاپور کازرون سه تالار، چهار راهروی بزرگ و پنج راهروی کوچک دارد. تابه‌حال هیچ‌کس خبر نیاورده که تمام گوشه و کنار راهروهای و تالارهای غار را دیده باشد چون خیلی پیچ‌و‌خم دارد و بعضی جاهایش لیز و ناهموار است و امکانات مناسبی هم برای رفتن به این جاها وجود ندارد.
ایوان‌های غار
در سال ۱۳۳۶ بعد از بازسازی غار، ایوان‌هایی ساخته شد تا مردم راحت‌تر بتوانند به‌سمت مجسمه شاپور بروند و آن را تماشا کنند. به‌طور کلی غار شاپور ۴ ایوان یا تراس دارد که برای رفتن از ایوان اول تا چهارم باید حدود ۲۲ پله را طی کنید. ایوان چهارم محل قرارگیری مجسمه شاپور است و این ایوان با ۱۲ پله به‌عمق غار دسترسی دارد.
محل ذبح قربانی در غار
در انتهای غار بعد از یک پرتگاه و گودال قسمت صافی را می‌بینید که مشخص است آن را با دست ساخته‌اند. این قسمت محلی برای ذبح قربانی و مراسم‌های مذهبی مردم بوده است. بلندی سقف این قسمت بیشتر از جاهای دیگر است و به ۴۰ متر می‌رسد.
کتیبه‌های غار
در قسمت دهانه غار دو کتیبه را می‌بینید که باعث و بانی نصب هر دوی آن‌ها ارتش بوده است. موضوع یکی از کتیبه‌ها قدمت زیادی دارد و ترجمه کتیبه شاپور است اما دیگری بعد از بازسازی سال ۱۳۳۶ نوشته شد و داستان مرمت مجسمه شاپور را توضیح می‌دهد.
حوضچه‌های آب
در آن روزهای دور آبی که ذره‌ذره از سقف به کف غار می‌چکیده نتیجه‌اش شده حوضچه‌های آبی که در غار شاپور می‌بینید. این حوضچه‌ها در قدیم احتمالا جایی بوده تا مردم ساکن در نزدیکی غار بتوانند آب مورد نیازشان را تامین کنند. حوضچه‌های غار شاپور ابعاد سه در چهار و چهار در پنج دارد و فاصله‌شان از هم ۵ متر است.
مجسمه باشکوه شاپور در غار
در همان بدو ورودتان به غار شاپور، باشکوه‌ترین اثر تصویری و تاریخی دوره ساسانیان را به‌شکل مجسمه مردی باابهت می‌بینید که ۱۷۰۰ سال عمر دارد. این مجسمه را از جای دیگری به غار نیاورده‌اند و یک هنرمند پیکرتراش با استالاگمیت‌های خود غار، آن را با ظرافت، دقت و حوصله با وسایل سخت آهنی و فولادی تراش و شکل داده است.
در اینکه مجسمه شاپور به دوره ساسانیان تعلق دارد نمی‌شود شک کرد چون باستان‌شناسان بعد از بررسی و دیدن عکس‌های پادشاهان دوران ساسانی و ظاهر تاج و قیافه شاپور اول با اطمینان‌خاطر گفتند که این مجسمه مربوط به دوره ساسانی است و از روی شکل‌وشمایل شاپور اول طراحی شده است.ب
مجسمه شاپور یک مرد باصلابت و بلندقامت را با رنگ قرمزی ملایم جلوی چشمانتان ظاهر می‌کند که قدی در حد ۷ متر دارد و پهنای شانه‌هایش به بیشتر از ۲ متر می‌رسد.
وقتی به سر تا پای مجسمه شاپور نگاه می‌کنید، همه‌چیز از تاج کنگره‌‌‌ای، موهای حالت‌دار و موج‌دار، چشمان درشت، ریش کم و سبیل قیطانی مرد مجسمه‌ای عادی به نظرتان می‌آید، اما همین که نگاهتان به دست‌ها، دهان و پاهای مرد می‌افتد با دیدن جای خالی و خراب‌شده آن‌ها جا می‌خورید، تعجب می‌کنید و حتی ممکن است به‌خاطر از دست‌رفتن قسمت‌هایی از این اثر تاریخی غمگین شوید.
این حس‌ها کاملا طبیعی است چون نبودن و خراب‌شدن قسمت‌هایی از مجسمه، دیگر یک اثر هنری و تاریخی نیست و نتیجه توجه‌نکردن به این مجسمه بوده است.
خیلی دقیق معلوم نیست که چرا مجسمه غار شاپور خراب شده؛ بعضی از افراد می‌گویند این مجسمه در اثر زلزله خراب شده و بعضی دیگر اعتقاد دارند که مهاجمان عرب در حمله عرب‌ها به ایران، تیشه به ریشه این مجسمه زده‌اند. به‌هرحال دلیلش هر چه که باشد، باعث شده که متاسفانه این روزها این مجسمه باعظمت را بدون دست و پا ببینیم.
با اینکه مجسمه غار شاپور دست ندارد، اما حالتش مشخص است که مرد دست به کمر ایستاده و آماده رزم است. مجسمه شاپور به جای پا، دو ستون دارد که این دو ستون بتونی نتیجه یک بازسازی نه چندان ماهرانه است.
بعد از سال‌های طولانی که مجسمه خراب‌شده در غار شاپور به حال خودش رها شده بود، محمدرضاه پهلوی در سال ۱۳۳۶ دستور بازسازی این مجسمه را به ارتش می‌دهد. ارتش این ماموریت را به فرمانده سپاه آن زمان می‌سپرد و بعد از شش ماه دوباره مجسمه شاپور سرپا می‌شود.
این بازسازی در آن زمان قطعا باعث شده تا مجسمه دوباره سردر غار بایستد و باقی بماند اما بازسازیش خیلی هنرمندانه نبوده و پاهای بتونی و کفش‌های مرد در اطراف مجسمه کمی نافرم و ناجور است.
با همه اشکالاتی که در مرمت مجسمه شاپور در غار شاپور به چشم می‌خورد، اما به‌خاطر این موضوع نباید ارزش تاریخی آن را دست کم بگیریم؛ چون قدمت این مجسمه از هزار سال هم گذشته و به همین دلیل از سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده است.
مسیر دسترسی به غار شاپور
برای رفتن از تهران به غار شاپور اول باید از شهرهایی مثل قم، کاشان، نطنز، اصفهان و مرودشت بگذرید تا به شیراز برسید. بعد از اینکه به شیراز رسیدید باید به‌سمت دشت ارژن یا جاده زرد بروید. برای ادامه مسیر از دشت ارژن تا غار شاپور دو جاده قدیم و جدید پیش روی شماست.
پیشنهاد می‌کنم جاده جدید را انتخاب کنید چون فضای کافی و امن‌تری برای رانندگی دارد. اگر از جاده جدید بخواهید بروید باید به‌سمت جنوب حرکت کنید تا به بیشاپور برسید. جاده قدیم بعد از دشت ارژن در قسمت غرب جاده قرار گرفته و برای رسیدن به غار باید اول به‌سمت قائمیه شاهیجان و بعد بیشاپور بروید.
بعد از بیشاپور باید حدود ۵ کیلومتر به‌سمت روستای کشکولی بروید. در همین روستا باید ماشینتان را در جایی مناسب پارک کنید و بقیه راه تا غار را پیاده بروید. برای رسیدن به دهانه غار حدود ۲۳۰ پله وجود دارد که بسته به آمادگی بدنیتان حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان می‌برد تا این پله‌ها را طی کنید.
اگر می‌خواهید با هواپیما به غار شاپور سفر کنید، در جریان باشید که نزدیک‌ترین فرودگاه به این مکان فرودگاه شیراز است و با کازرون حدود ۹۰ کیلومتر فاصله دارد.
بهترین زمان بازدید از غار شاپور
اگر مجبور نیستید حتما در زمان تعطیلات رسمی سفر کنید، بهترین زمان از این نظر که تماشای غار شاپور را در آب‌و‌هوایی خوش، با هزینه مقرون‌به‌صرفه و در آرامش تجربه کنید، بعد از تعطیلات عید مخصوصا روزهای اول هفته است. اما اگر شرایطتان برای سفر فقط در روزهای تعطیل جور می‌شود، فصل بهار را برای رفتن به غار شاپور کازرون انتخاب کنید.
