گونه‌های گیاهی دنا با 70 میلیون سال عمر، 14 برابر کشور سوئد و 20 برابر کشورهای هلند و نروژ است!
توریسم آنلاین: نفس‌هایش نسیم آسا از فراز قله‌ها می‌وزد و جانمان را تازه می‌کند و اشک‌هایش در چشمه‌ها و رودها، پاهای خسته و غبار‌آلودمان را می‌شوید؛ اندوهمان را در آغوشش فرو می‌ریزیم و جوهر زندگی را که شادی است، در بوسه‌هایی که بر پیکرش می‌زنیم، می‌چشیم. اینجا، سرزمینی است با 70 میلیون سال عمر که همه عمرهای ما در برابرش، تنها یک لحظه است و چه شگفت‌انگیز است رودررویی و برابری این یک لحظه با آن جاودانگی و چه کسی است که از این دیدار، به خود نیاید و در نیابد «دنا» زمردی است در دامان ایران زمین.
همسایگی بلوط‌ها و چنارها، زیستگاه حیات وحش و گیاهان منحصر به فرد، وجود چشمه ها و کوهساران و هزار تصویر دیگر، شاید فقط بتواند کمی از زیبایی‌های «دنا» را بازگو کند؛ برای رسیدن به تعریفی از این منطقه بی‌بدیل، باید ساعت‌ها در آن قدم زد و به تماشای زیبایی‌هایش نشست؛ منطقه‌ای که گونه‌های گیاهی‌اش، از مجموع گونه های گیاهی 45 کشور جهان بیشتر است.
در توصیفش همین بس که فقط گونه‌های بومی و اندمیک گیاهی دنا، 14 برابر کشور سوئد و 20 برابر کشورهای هلند و نروژ است! با این حال، هنوز هم دنا به طور کامل به تصویر کشیده نشده است. آنچه که دنا را به عنوان دهمین ذخیره گاه بیوسفری ایران در فهرست یونسکو به ثبت رساند، چیزی فراتر از اینهاست؛ منطقه‌ای که در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته و دامن سبزش را به استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری هم رسانده و زیستگاه مناسبی برای گیاهان و حیات وحش است.
پیش به سوی دنا!
یاسوج را پشت سر می‌گذاریم و جاده را به سمت دنا پیش می‌رویم. زنان و دختران روستایی با لباس های رنگی و چین چین، اولین تصویری است که در قاب خاطراتمان جان می‌گیرد. پوشیدن لباس محلی در استان کهگیلویه و بویراحمد، تنها مختص زنان روستایی نیست، پیش از آنکه به سمت دنا حرکت کنیم، در شهر یاسوج هم زنان بویراحمدی را با همین لباس‌های بلند و خوشرنگ سنتی دیده ایم.
شگفتی‌های پیشِ‌رو
هنوز از یاسوج زیاد دور نشده‌ایم که دنا، زیبایی‌هایش را به رخ می‌کشد؛ جاده از میان درختانی راه باز می‌کند که آنقدر سبز و بلندقدند که بالایشان به دیده‌های ما نمی‌آید.
جاده به سمت درختان سرسبز پیش می‌رود و آسمان بیشتر مشخص می‌شود. اینجا می‌توان چشم به آسمان داد و پرواز عقاب‌ها و شاهین‌های سرکش را به تماشا نشست، هر چند گوشه چشمی هم به خانه‌های کاهگلی روستایی داریم که معلوم است مدت‌هاست دست مرمت به آنها نخورده است.
خانه‌های روستاهای کوچک این منطقه، با سقف کوتاهشان در پایین دست و بالادست جاده به چشم می‌آیند. هر چه در جنگل‌های این منطقه جلوتر می‌رویم، طبیعت دنا بیشتر خود را به رخ می‌کشد. منطقه حفاظت شده دنا، ترسیم کاملی از حیات وحش زاگرس است. اگر فرصت باشد، می‌شود همراه با محیط‌بان‌های منطقه به دیدن خرس‌های قهوه‌ای رفت یا گرگی را در ارتفاعات به کمین تماشا نشست؛ آنجایی که صخره‌هایش مأمن پلنگ‌های کوهستان است.
برای رفتن به این محدوده، البته اگر بلد راهی همراه باشد، باید جانب احتیاط را هم رعایت کرد تا هیچ آسیبی به زیستگاه جانورانش نرسد. حیات وحش دنا البته به همین گونه‌های منحصر به فرد خلاصه نمی‌شود؛ اینجا زیستگاه انواع گربه‌های وحشی است، آنهایی که خرامان خرامان با جثه‌ای 5 کیلویی، سینه سپر می‌کنند و به قول محلی‌ها، ناز می‌فروشند و عشوه می‌آیند!
سنجاب‌های پرنده
در میان جنگل‌های تو در توی دنا، چشم به درختان می‌دوزیم تا در میان شاخه‌هایشان، سنجاب ایرانی را هم ببینیم. می‌دانیم که این سنجاب‌ها در لابه‌لای بلوط‌های بلند دنا، زندگی می‌کنند، سنجاب‌هایی که از زیباترین سنجاب‌های جهان و پرنده بلوط‌زارهای غرب کشورند، سنجاب‌هایی که به گفته محیط‌بانان، خودشان باغبان جنگل‌های بلوطی هستند و بدون شک نبود آنها به نابودی و بی‌رمقی جنگل‌ها منتهی خواهد شد.
پرنده اساطیری ایران
زندگی در دامنه دنا رنگ دیگری می‌گیرد، اینجاست که می‌توان چکاوک‌ها را به دیده شمرد، به صدای سهره‌ها گوش کرد و «سنگ چشم» را به تماشا نشست، همان پرنده شکاری معروفی که البته تنها به جغرافیای ایران محدود نمی‌شود. «سنگ چشم» اغلب روی جاهای بلند با قامتی راست در انتظار شکار می‌نشیند.
پرنده‌ای با پروازی پرتوان و موجی شکل که آن را لحظه‌ای با چشم دنبال می‌کنیم. پرنده‌ها، قصه‌ی گسترده‌ای در دنا دارند و می‌توان ساعت‌ها برای تماشایشان وقت گذاشت، به خصوص اگر وقت و شانس با مسافر این منطقه یار باشد و بتواند به تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر «هما» بنشیند؛ پرنده اساطیری ایران، که پروازی آرام و باشکوه دارد و تا مدت‌ها از آسمان خاطرات شما خط نخواهد خورد.
دیوارِ بلند دنای سرافراز
دنا بر بلنداست؛ منطقه‌ای کاملاً کوهستانی که اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط آن، بالغ بر 3 هزار متر است. اینجا در دنا، قله‌های بلند و دیواره‌های عظیم و دره های عمیقی وجود دارد که هوش از سر آدم می‌برد.
خوشبختانه دنا منطقه کم آبی نیست؛ کوه‌هایش، ذخایر منابع آب و دره‌های متعدد و دامنه‌هایش نیز پر از چشمه‌های کوچک و بزرگ است. کوه‌های این منطقه، سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب، نقش تعیین کننده‌ای در زندگی مردم جنوب کشور دارد.
لاله‌های بیشه‌زار
منطقه حفاظت شده دنا از نظر تنوع گونه‌های گیاهی بسیار غنی است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی، سرمایه ژنتیکی با ارزشی به حساب می‌آید. حتی از ارتفاع 4 هزار متر به بالا هم گیاهان کوچک و زیبایی دیده می‌شود که در پناه سنگ‌ها و شکاف صخره‌ها، از وزش بادهای تند مصون مانده‌اند و خودنمایی می‌کنند. جالب است که بعضی گل‌های لاله که در دنا می‌روید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نمی‌شود. گل بسیار زیبای «لاله بیشه زار» یکی از این گل‌هاست.
چشمه‌ها به استقبال می‌آیند!
به دامنه هزار چین و هزار رنگ دنا می‌رسیم، به «سی سخت» که در 35 کیلومتری یاسوج آرمیده است. اینجا طبیعت، هر آنچه در چنته داشته رو کرده است. نزدیک که می شویم، چشمه سارها به استقبالمان می‌آیند. شهر در زیر درختان سبز انگور آرام گرفته است.
برای رسیدن به سی سخت، باغ‌ها را نشانه گذاری می‌کنیم؛ باغ‌های انگور و سیب را که در دو سوی جاده هستند، در پیچ جاده‌ای که از یک سو به کوه تکیه داده و از سوی دیگر بر لب پرتگاه ایستاده است؛ پرتگاهی که عمقش را چنارها و بلوط‌ها پوشانده‌اند.
«سی‌سخت» بر دامنه دنا قرار گرفته و دنا هم که بزرگترین قله زاگرس است، بنابراین هر فصلش غوغایی است. در ارتفاع بالای دو هزار متری سی‌سخت، طبیعت زیبا را به تماشا می‌نشینیم؛ باغ‌های وسیع و سرسبز انگور سی سخت در فصل بهار و تابستان و منظره دل انگیزتر و رؤیایی‌تر آن در پاییز و زمستان، هوش از سر هر رهگذر و مسافری می‌رباید.
چشمه «میشی»
بر بلندای سی‌سخت و ابتدای چشمه «میشی» می‌ایستیم و «باغ شهر» سی‌سخت را پوشیده از فرشی سبز می‌بینیم که شمردن خانه‌های گم شده در لابه‌لای شاخه‌های درختانش، کاری غیرممکن است. چشمه‌های جوشان، تپه‌های سرسبز و رشته کوه‌های منطقه که در سایه سار قله‌ی پوشیده از برف دنا قرار دارند، یکی از بی‌نظیرترین مناطق گردشگری ایران زمین را پدید آورده است.
سی سخت از شمال و شرق و غرب به منطقه حفاظت شده دنا می‌رسد، بنابراین برای رفتن به منطقه دنا حتماً باید از سی سخت عبور کرد. هر چند بدون رفتن به منطقه حفاظت شده هم ساعت‌ها می‌شود در همین سی‌سخت به تماشای طبیعت نشست.
بهشت سی‌سخت
شهر سی‌سخت، همچون تابلویی زیبا، در میان درختان بلوط و باغ‌های سیب و انگور در دامنه کوه دنا جلوه گری می‌کند. فاصله شهر توریستی سی سخت تا مرکز استان 35 کیلومتر است و بر بالای شهر، دنای سرافراز همیشه پر از برف است و دامنه‌های بکر آن زیستگاه جانوران و رویشگاه درختان خودروی خوراکی و دارویی است. ارتفاعات دنا، کوهنوردان را به خود جذب می‌کند و طبیعت وحشی، اما پر از مهر آن، طبیعت دوستان و گردشگران را به سوی خود فرا می‌خواند.
«دشتک» سی‌سخت هم 8 کیلومتر آن طرف‌تر از شهر سی‌سخت و در مغرب آن قرار دارد؛ در دامان دنا و در دل دشتی سرسبز که چهار قله اصلی دنا مانند ستون‌هایی از اطراف احاطه‌اش کرده‌اند. اینجا از سرچنار، نرماب تا سادات محمودی، کوه گل، دشتک دنا و دامنه‌های بیاره و کوخدان تا کریک و پل تاریخی پاتاوه و آبشار بهرام‌بیگی، باغ‌های پربار و سبز، هر کدام را که بنگری، هزاران بار عظمت پروردگار را شکر می‌کنی. باغ‌های انگور، سیب و گردو، رویش گیاهان خودروی خوراکی و گیاهی، زیستگاه انواع حیوانات و پرندگان، خزندگان و دوزیستان و آبزیان، تابلویی زیبا از آفرینش خلق کرده‌اند. چشمه ساران خروشان و جوشان، با مردمانی صبور و قهرمان و مهربان، همه و همه هرگز از ذهن و روح و روان کسی محو نمی‌شود.
پرسه در باغ بلقیس
جاذبه‌های تاریخی و باستانی و طبیعی و مذهبی در اینجا فراوان است و برای دیدن و لذت بردن از همه آنها باید وقت گذاشت. بیایید با هم سری بزنیم به باغ چشمه بلقیس با مساحت39 هزار متر مربع در 9 کیلومتری شهر چرام، باغی که در دشتی وسیع و در میان تپه و کوه قرار دارد و نهرهای فصلی و دائمی در آن جریان دارند.
اهالی منطقه می‌گویند که بنای وسط باغ را بانویی به نام بلقیس در اواخر دوره ساسانی ساخته است، در غرب این باغ، 4 برج بزرگ هست و در شرق آن هم یک صخره 20 متری سینه سپر کرده تا از باغ حفاظت کند.
اگر چرخی در این باغ زیبا بزنیم، در هر قدم درختان اکالیپتوس، سدر، بلوط، سرو، گردو، گلابی، سیب، لیموترش، خرمالو، پرتقال، نارنگی، انجیر، انگور، توت و نارنج به استقبال می‌آیند. نهرهای کوچک و بزرگ، چشمه‌ها و یک استخر پرآب هم به زیبایی باغ افزوده‌اند.
در ماسوله جنوب
چشمه بلقیس را با زیبایی‌هایش ترک می‌کنیم و می‌رویم به36 کیلومتری شمال گچساران و روستای مارین، روستایی زیبا که بی‌شباهت به ماسوله شمال کشور نیست.
مارین، با آب وهوای مطبوع و مناظر دیدنی، مقصد مناسبی برای سفر در چنین روزهایی است. خانه‌های کهن و پلکانی، جوشش چشمه‌های معدنی از دل زمین، باغ‌های زیبا و انبوه با درختان چنار تنومند و بلند قامت در کنار درختان انگور، انجیر، انار، هلو و زردآلو، ارمغانی است که از سفر به مارین به دست می‌آید. بسیاری از مسافران قبل از ورود به روستا، به دیدار بقعه امامزاده بی‌بی حمیده خاتون از نوادگان امام موسی کاظم(ع) می‌روند که در نزدیکی روستا قرار دارد.
