این دسر دستپخت شیخ بهایی است!
می‌گویند حلوا ارده را اولین بار شیخ بهایی به سفارش شاه عباس تهیه کرد. تاریخچه حلوا ارده به دوران صفویه برمی‌گردد.
توریسم آنلاین: می‌گویند حلوا ارده را اولین بار شیخ بهایی به سفارش شاه عباس تهیه کرد. تاریخچه حلوا ارده به دوران صفویه برمی‌گردد. اولین بار شاه عباس از شیخ بهایی خواست تا یک فرمول غذایی بسازد که کم حجم بوده و برای استفاده سربازان مناسب باشد. او نیز غذایی متشکل از کنجد آسیاب شده و شیره کشمش پیشنهاد کرد و این سبک، مقدمه‌ای بود برای تهیه حلوا ارده‌های امروزی.
در فصل سرما، بازار فروش انواع «حلوا ارده» داغ شده است و در بیشتر قنادی‌ها، انواع حلوا ارده و شیرینی‌های سنتی به فروش می‌رسد و حلوا شکری میهمان سفره صبحانه ایرانی‌ها شده است. زمستان، فصل شیرین حلواست و حلوا ارده، طعم صبحانه خانواده‌های ایرانی را شکرین کرده است.
وطن اصلی کنجد، اما هندوستان است که از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است، ولی در حال حاضر، کشور چین بزرگ‌ترین تولیدکننده کنجد در دنیا است. در ایران نیز مقداری کنجد تولید میشود که بیشتر آن به مصرف تهیه روغن و حلوا ارده می‌رسد.
استفاده از مواد غذایی که در ترکیب آنها به نحوی دانه کنجد و یا روغن کنجد به کار رفته باشد، به زمان‌های بسیار دور باز می‌گردد. تأکید به استفاده از دانه کنجد به عنوان مائده آسمانی که بر قوم بنی‌اسراییل نازل شده، در قرآن مجید محکم‌ترین سند ادوار گذشته است.
هنگامی که خشایارشاه به فلسطین و مصر لشکرکشی کرد، لشگریان فاتح ایران از کنجد و سایر دانه‌های روغنی تغذیه می‌کردند، زیرا بُعد مسافت و سختی حمل و نقل آشپزخانه، بر کیفیت تغذیه سربازان تأثیر سوء می‌گذاشت.
می‌گویند حلواارده را اولین بار شیخ بهایی به سفارش شاه عباس تهیه کرد. تاریخچه حلوا ارده به دوران صفویه برمی‌گردد. اولین بار شاه عباس از شیخ بهایی خواست تا یک فرمول غذایی بسازد که کم حجم بوده و برای استفاده سربازان مناسب باشد.
او نیز غذایی متشکل از کنجد آسیاب شده و شیره کشمش پیشنهاد کرد و این سبک، مقدمه‌ای بود برای تهیه حلوا ارده‌های امروزی، اما در هر حال، پایه تولید حلوا ارده، ماده‌ای به نام ارده یا کنجد آسیاب شده است.
ارده حاوی پروتئین، چربی و مقداری فیبر است، بنابراین حلواشکری، خوراکی است که از کنجد کوبیده و شکر تشکیل شده و از خوراکی‌های مقوی و پرکالری و کم حجم محسوب میشود. به لحاظ وجود شکر در حلواشکری، استفاده از آن در دیابتی‌ها باید با احتیاط توأم باشد.
شیرینی حلواارده در قدیم، عصاره کشمش بود، اما بعدها با آمدن شکر به بازار، حلواشکری جای حلواارده را گرفت، اما در هر دو صورت، از آنجا که کنجد جزء اصلی این ماده غذایی است، حلوا ارده، خوراکی پرخاصیت و انرژی‌زا به شمار می‌آید.
ارده بی‌نظیر اردکان
ارده و حلوا ارده سازی، از مشهورترین صنایع اردکان یزد محسوب میشود و صنعتگران آن با سرپنجه هنرمندانه خود، حلوا ارده‌ای می‌سازند که در نوع خود در دنیا بی‌نظیر است. چگونگی دستیابی به فن تولید حلوا ارده را همانطور که گفتیم، به زمان شیخ بهایی نسبت می‌دهند؛ همان موقع که شاه عباس به دنبال جیره غذایی مناسب برای سربازانش بود که مقوی و انرژی زا باشد و برای مصرف آن نیازی به گرم کردن نباشد. به همین دلیل، شیخ بهایی با همکاری شیرینی سازان آن زمان، چیزی را شبیه آنچه امروز به نام حلوا ارده معروف است، تهیه کرد.
حلواارده ارکان به دلیل قدمت تهیه آن و استفاده نکردن از مواد شیمیایی و افزودنی‌های مختلف، نسبت به حلو ارده‌هایی که در کشورهای دیگری مانند یونان، ترکیه، یوگسلاوی، لبنان و عربستان تولید میشود، از نظر کیفیت و نحوه تولید و مواد تشکیل دهنده، متفاوت است.
در دهها کارگاه تولید حلوا ارده در اردکان یزد، به یقین می‌توان گفت که مقداری بسیار زیادی از حجم حلوا ارده‌های تولیدی، به شهرهای دیگر و حتی خارج از کشور صادر میشود. یزد به لحاظ تولید کنجد و تهیه فرآورده‌های مختلف از این محصول زراعی، رتبه نخست کشور را دارد، به نحوی که روغن کنجد و ارده آن، شهرت جهانی دارد و به تازگی نیز خوشه صنعت کنجد در این استان راه اندازی شده تا فرآورده‌های کنجدی یزد راهی به سمت پیشرفت پیدا کنند. حضور چشمگیر تولیدکنندگان این صنعت در تورهای ترکیه، این امکان را فراهم میکند تا تولید کنندگان ایرانی، با مراحل فرآوری کنجد در کشورهای دیگر آشنا شوند.
در استان یزد، به خصوص شهرستان اردکان، هیچ کس حلوا ارده بسته بندی شده و صنعتی استفاده نمی‌کند، حتی مغازه‌داران هم این نوع حلواارده را به فروش نمی‌رسانند، اما در حال حاضر، برای فروش حلوا ارده‌های صنعتی که به نام حلوا شکری معروف است، بیشتر تبلیغ میشود. به همین دلیل است که حلوا ارده صنعتی، از انواع سنتی آن، فروش بیشتری دارد.
یکی از فروشندگان حلوا ارده‌های سنتی می‌گوید: حلوا ارده‌های صنعتی شبیه به چوب نئوپان است، خشکی این حلواها به این دلیل است که روغن و عصاره کنجد را از ماده اولیه حلوا می‌گیرند و به اصطلاح، آن را خشک می‌کنند، درحالی که حلوا ارده اردکان، نرم و روغنی است.
دانه‌های پرخاصیت
کنجد، یکی از قدیمی‌‌ترین دانه‌هایی است که در بین دانه‌های گیاهی، از سرشارترین منابع روغنى محسوب مىشود. دانههاى کنجد، به رنگهاى سفید و خاکسترى و سیاه هستند و نوع سفیدش، اما از همه مرغوب تر است. این دانه پرخاصیت، منبع غنى از پروتئین بوده و ارزش غذایى بالایى دارد. هر قاشق غذاخوری آن تأمین کننده 14 درصد از نیاز روزانه ما به کلسیم است. به علاوه، با مصرف 50 گرم ارده، 25 درصد از نیاز روزانه بدن به اسید فولیک نیز رفع خواهد شد. این دانه، منبع گیاهی آهن نیز محسوب میشود؛ به همین دلیل، خوردن آن برای رفع خستگی، به خصوص کسانی که به کم خونی فقر آهن دچار هستند، توصیه شده و بهتر است با منابع افزایش دهنده جذب آهن، مانند انواع سبزیجات تازه و آب پرتقال مصرف شود.
بهترین نوع حلوا ارده
در گذشته به دلیل کمبود شکر، شیرینی حلواارده از شیره انگور و خرما تأمین می‌‌شد، اما امروزه به دلیل گران بودن این شیره‌ها، از شکر استفاده میشود. بنابراین، حلوا ارده‌های سفید رنگ، حاوی شکر و کم ارزش است و حلوا ارده‌ای که رنگ تیره و طعم غنی‌تری دارد، دارای شیره و عسل بوده و گرچه تولید آن کم است، اما اگر تلاش کنید میتوانید نوع مرغوب آن را در بازار پیدا کنید، اما چرا برخی حلوا ارده‌ها سفت و برخی نرم هستند؟ علاوه بر شکر که می‌تواند موجب سفت شدن و شکل گرفتن حلوا ارده شود، چوبک که نوعی شیره گیاهی است، برای شیرین کردن حلوا ارده به آن اضافه میشود که این خود دلیل اصلی سفتی بافت محصول است.
اصول نگهداری حلوا ارده
حلوا ارده را باید در محلی خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری کرد. تاریخ مصرف حلوا ارده را به دقت بخوانید، چون حلواارده با داشتن اسیدهای چرب اشباع نشده، در مجاورت با هوای گرم و تحت تأثیر نور و گرما، چربی‌های آن خیلی زود با اکسیژن ترکیب شده و طعم بدی پیدا میکند. پس باید در جای خشک و خنک نگهداری شود. اگر حلوا ارده را در محل مناسبی مانند یخچال نگهداری کنیم، مدت زمان بیشتری قابل استفاده است، اما در صورتی که پس از مدتی شاهد وجود مقداری روغن روی حلو اارده بودید، جای نگرانی نیست، چرا که این ویژگی ذاتی حلوا ارده است. این ماده روغنی، همان روغن کنجد معروف بوده که سرشار از ویتامین است. شما حتی میتوانید قبل از مصرف، روغن آن را جدا کنید و آن را به عنوان روغن مایع به مصرف برسانید.
