میزبان گدازی در بزرگترین پیک سفر کشور/ چرا؟

فرصت سازی از تهدید سیل گردشگر نوروزی که خواسته و ناخواسته می خورند و می برند و زباله می ریزند و تخریب می کنند.

توریسم آنلاین : هما حاصلی، روزنامه توریسم/ بزرگترین پیک سفر کشور به پایان رسید و اکنون در ایام پسا نوروز صنعت گردشگری با دو وجه تاریک و روشن  روبرو است؛ وجه روشن ارائه کارنامه موفق مدیریت سفرهای نوروزی  از سوی مسئولان کشوری و استانی به استناد اعداد و ارقام میلیونی سفر و بازدید از اماکن تاریخی است اما در وجه تاریک آن  فریاد وانفسای دغدغه مندان محیط زیست و میراث فرهنگی به گوش می رسد که گردشگران خاک یک میلیون ساله هرمز را برده اند ، جنگل ها و طبیعت از شمال تا جنوب را مملو از زباله کرده اند و حتی از آسیب زدن به اماکن تاریخی مثل تخت جمشید، حافظیه، سی و سه پل و پاسارگاد و غیره هم فروگذار نکرده اند؛ آسیب هایی که هر کدام از آنها فاجعه ای زیست محیطی و ضربه ای ویرانگر بر پیکره سرمایه های میراثی و تمدنی ایران زمین است.

با وجود این تناقض ها، بزرگترین پیک سفر در کشوری که صنعت گردشگری آن در وضعیتی بحرانی است به جای آنکه فرصتی ویژه برای توسعه پایدار این صنعت  باشد ، بسان مسکنی موقتی است که گرچه در بازه زمانی 20 روزه بازار گردشگری را به رونق می اندازد اما در طولانی مدت آسیب هایی کمرشکن به ظرفیت های فرهنگی وارد خواهد کرد.

این داستان ،داستان تازه ای نیست و همواره  بازار سفر در ایام پیک چه نوروز، چه تعطیلات مناسبتی چند روزه که در طول سال پیش می آید با آن مواجه است اما شوربختانه  برای پیشگیری از آنها برنامه ای وجود نداشته و به نوعی این بازاربه صورت «هر چه پیش آید خوش آید» به حال خود رها شده است.

البته در این میان نمی توان منکر زحماتی شد که  ارگان ها و دستگاهها  برای خدمات دهی مطلوب به گردشگران متقبل می شوند اما بحث ما در اینجا مدیریت منسجم، کلان ،هدفمند و هوشمندانه  بازار گردشگری به منظور خدمات دهی مطلوب به گردشگر، رونق اقتصاد محلی و در عین حال حفاظت شایسته از سرمایه های تاریخی ، فرهنگی و طبیعی است که گردشگر به بهانه آنها مقصد خود را انتخاب می کند.

خلا آموزش و قوانین بازدارنده

نگاهی به رفتار گردشگران و بررسی آنها می تواند راهگشای ارتقای کیفی بازار سفر در آینده باشد .درخصوص مساله هرمز با گردشگرانی مواجهیم که پس ازآگاهی ازعواقب برداشت خاک هرمز به برگرداندن خاک و صدف های برداشته شده اقدام می کنند یا در پاسارگاد بنا به گفته یک شاهد عینی افرادی که از روی محدوده های تعیین شده عبور و بر سطوح تاریخی پا می گذاشتند در واقع هیچ شناخت و درکی از اهمیت حفاظت از محوطه نداشته و احتمالا  از نظرشان دشتی است با تکه های سنگ قدیمی ، یا حافظیه و سعدی گنبدی است و باغچه ای و هدف  از حضور تنها انداختن چند عکس سلفی .

در اینجا نقش آموزش و آگاهی به گردشگران مطرح است . برای پیشگیری از این رخدادها قبل از هرچیز نیازمند آن هستیم که برای فرهنگ سازی گردشگری برنامه ریزی کنیم . عجیب است که گردشگری که برای افتخار به ایرانیت و اصالت تمدن خود به بازدید از اماکن تاریخی می رود و خود را وارث تمدنی اصیل با تاریخ چند هزارساله می داند اما هیچ شناختی نسبت به اهمیت تاریخی بناها نداشته و آگاهی و تعهدی نسبت به حفاظت و مراقبت ازآنها را ندارد. چطورمی توانیم از گردشگر نا آشنایی که به قول مهدی حجت رییس ایکوموس ایران «از بازدید اماکن فرهنگی هیچ خوراک و تغذیه فرهنگی نصیبش نمی شود»  رفتار آسیب زایی سر نزند؟

با توجه به  آمار اعلام شده بازدید از اماکن تاریخی کشور تنها تعرفه ورودی بناهای تاریخی عدد بزرگی است که با اختصاص بخشی از آن می توان گردشگران را آگاه و از هر کدام یک میراث بان ساخت. به علاوه  لزوم تصویب قوانین بازدارنده برای گردشگرانی که به عمد و دانسته به بناها و محیط زیست آسیب می زنند می تواند تا حد زیادی از وقایع تلخ پیشگیری کند.

استاندارد سازی حضور گردشگر در بناهای تاریخی

نکته دوم توجه به استاندارد بازدید و تاب آوری بناهای تاریخی است. هجوم به بناهای تاریخی کشور  و جزایر کوچکی مثل هرمز در نوروز همواره مورد انتقاد بوده اما برای  پیشگیری از آن برنامه ریزی نمی شود.  به عنوان مثال در دو سال اخیر هجوم گردشگران موجب تخریب و آسیب به حافظیه شده است گر چه به سرعت متولیان میراث فرهنگی فارس به بازسازی، تخریب و برطرف کردن آنها اقدام کردند ؛ اما این « نوشداروی پس از مرگ سهراب » چه فایده ای دارد وقتی تدبیری برای پیشگیری از تکرار این خطاها اندیشیده نمی شود.

در بسیاری از اماکن تاریخی جهان مثل یونان و ایتالیا برای پیشگیری از ازدحام گردشگر تنها به فروش تعداد مشخصی بلیت ورودی اقدام می شود تا حتی نم و رطوبت حاصل از تنفس گردشگران نیزآسیبی به بنا نزند و به عبارتی حفاظت از میراث فرهنگی بر مقوله درآمد زایی ارجح می دانند ؛ اما در ایام مختلف و در اماکن تاریخی و طبیعی کشوراز ابیانه و نیاسر گرفته تا حافظیه و تخت جمشید با انبوه گردشگرانی مواجهیم  که تنها به صرف انداختن چند عکس و فیلم برای انتشار در شبکه های اجتماعی موجب اتفاقات ناخوشایند می شوند. مدیریت این جمعیت بزرگ و بیش از ظرفیت مساله مهمی است که باید برای پیشگیری از آنها در تعطیلات آتی برنامه ریزی جدی کرد.