تنور بیبینسا بوی خاک و صدای زندگی می‌دهد
میراث آریا: نساء امینی معروف به بیبینسا که ۸۵ سال دارد و متولد روستای گلابر شهرستان ایجرود است. که به‌عنوان گنجینه زنده بشری ۱۶ شهریور ۱۳۹۹ به ثبت ملی رسیده است و به کار تولید تنور سنتی نان در شهرستان ایجرود مشغول است، تولیدی که بنای آن از خاک است. در ادامه گفت‌وگویی با این هنرمند را می‌خوانید.
چگونه با هنر تنورسازی آشنا شدید؟
از ۱۳ سالگی با گل آشنا هستم. وقتی نوجوان بودم شخصی به روستای گلابر آمده بوده و تنور و کوزه‌های سفالی برای مردم می‌ساخت. از او خواستم به من هم این هنر را آموزش دهد او از این کار سرباز زد. اولین کوزه سفالی خود را وقتی‌که ۱۵ سال بیشتر نداشتم ساختم و گرداننده چرخ زندگی خودم هستم.
چرا تنورسازی را به عنوان هنر انتخاب کردید؟
از پدر و مادر و نیاکانم سینه‌به‌سینه نقل‌شده و یاد گرفتم که رد شدن از روی تکه نان گناه است و اگر تکه نانی را در کوچه ببینم آن را برمی‌دارم و در کناری قرار می‌دهم تا کسی آن را لگد نکند. چون نان، به‌عنوان برکت و یکی از باارزش‌ترین نعمت الهی مورد احترام قرار داشته و دارد.
چند نفر در این روستا تنور می‌سازند؟
در روستای گلابر حدود شش نفر تنور ساز فعالیت دارند که مسن‌ترین آنها من هستم.
در رشته تنورسازی مهمترین مواد چیست و چگونه تنور ساخته می‌شود؟
خاک. برای ساخت تنور سنتی، خاک را باید خوب الک و خشک کرد تا رطوبت در آینده موجب تَرَک تنور نشود؛ پس از خشک شدن کامل خاک به آن آب اضافه و مخلوط می‌شود. بعداز اینکه گِل به عمل آمد، با دست به آن موی بز اضافه می‌شود و از آن استوانه‌ها گلی ساخته می‌شود؛ موی بز باعث قوام بیشتر گِل و دوام بیشتر فرآورده نهایی می‌شود و جلوی ترک خوردن آن را می‌گیرد. سپس این استوانه‌های گلی به طول مساوی را به شکل نیم‌دایره درمی‌آورند و بعد از ترکیب با یکی دیگر یک دایره کامل درست می‌کنند. دایره‌ها یکی‌یکی روی‌هم چیده می‌شود و بعدیاز اینکه ارتفاع تنور به‌اندازه مناسب رسید، داخل و خارج آن با کاردک صاف می‌شود؛ کار که تمام شد، تنور باید خوب خشک شود تا ۱۵۰ سال برای پختن نان سنتی به کار گرفته شود.
ساخت یک تنور چند روز طول می‌کشد؟
ساخت یک تنور کوچک سه روز وقت لازم دارد، یک روز فقط برای لگد کردن خاک لازم است و برای دوام و قوام کار باید گل نارس آن‌قدر پا بخورد تا به‌اصطلاح خوب برسد.
چرا در ساخت تتور از موی بز باید استفاده کرد؟
هنگام آماده‌سازی گل برای ساخت تنور از موی بز در آن استفاده می‌کنند تا تنور دوام بیشتری برای چندین سال داشته باشد.
چرا تنورهای روستای گلابر معروف هستند و قیمت آنها چقدر است؟
تنور سازی در این روستا به روش فیتیله‌سازی، یعنی بدون استفاده از چرخ سفالگری انجام می‌شود. قیمت تنور‌ها از ۱۵۰ هزار تومان تا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
توصیه شما به نسل جوان چیست؟
مردم هنوز نان سنتی را دوست دارند جوانان نگویند شغل نیست و بیکار هستند بلکه می‌توانند با تکیه‌بر بازوان خود نان حلال درآورده و بر سر سفره ببرند به یاد داشته باشیم و فراموش نکنیم که روستا به خاطر فرهنگ و آداب و سنن خاصش و کوچه‌های خاکی و مزارع سرسبز و مردمان خونگرمش روستاست، با تمام این تغییرات در پیکره روستاهای خودمان جای خوشحالی است که روستا صداقت مهربانی و تدین و احترام به بزرگ‌ترها را در خود حفظ کرده است.
و سخن پایانی؟
برای همه از عمق دلم عاقبت‌بخیری آرزو می‌کنم.
