آتش‌سوزی گسترده درجنگل‌های هیرکانی به‌ویژه منطقه «الیت» مازندران، بار دیگر زنگ هشدار مدیریت بحران آتش سوزی درجنگل ها را به صدا درآورده است.
توریسم آنلاین: هماحاصلی « توریسم» / جنگل الیت هم سوخت و درختان میلیون ها ساله اش دود شد و هوا رفت. قصه ای تکراری و جگرسوز که برای جنگل های ایران تابستان و زمستان نمی شناسد ؛ جنوب و شمال هم نمی شناسد. هنوز داغ نخلستان های آبادان تازه است که ایستاده سوختند. هنوز داغ درختان بلوط و فرزندان ایران که برای خاموشی جنگل های زاگرس در فیروزآباد جان دادند سرد نشده است.
اما این واقعه اسف بار، چرخه ای تکراری دارد که از سهل انگاری شکارچی ،چوپان و گردشگر شروع می شود و با شعله گرفتن آتش ادامه می یابد ،درختان خشکیده و زمین خشک حاصل از تغییرات اقلیمی و خشکسالی های پیاپی هم مزید بر علت می شوند و سرعت گسترش آتش را چند برابر می کنند از آن سو تجهیزات اطفا حریق معمولا یا نیست یا دیر می رسد ، هماهنگی ها هم طبق معمول دیر انجام می شود و ناگهان حریق به بحران تبدیل می شود. وقتی هم که با مشارکت نیروهای محلی و دولتی در دشوارترین شرایط ممکن حریق اطفا شد تازه ما می مانیم و تلی از زیانهای جبران ناپذیر زیست محیطی و مالی و حتی گاهی جانی .
اما نتیجه این وقایع تلخ ، دردناک تر از خود واقعه است وقتی با این واقعیت جانسوز مواجه می شویم که «از ابتدای قرن بیستم تاکنون ۴۳ درصد از جنگل‌های ایران از بین رفته است .مساحت جنگل‌ها در ایران – در۶۰ سال گذشته از حدود ۱۸ میلیون هکتار به ۱۴.۳ میلیون هکتار و در بعضی آمارها به حدود ۱۰.۵ میلیون هکتار کاهش یافته است. این یعنی حداقل ۳.۷ میلیون هکتار مساحت جنگل‌های کشور در ۶ دهه اخیر کاهش یافته است.از این مجموعه، حدود ۳۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی که در شمال کشور قرار گرفته‌اند، به عنوان میراث طبیعی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده‌اند که این میراث گرانقدر ملی و جهانی در معرض بیشترین آسیب قرار دارد.
بر اساس آمار اعلامی از سوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، در دهه ۹۰ سالانه به طور متوسط ۱۴ هزار هکتار از جنگل‌های ایران در آتش سوزی سوخته‌اند. طبق همین گزارش، سالانه ۱۲۵ هزار هکتار جنگل در کشور تخریب می‌شود که سهم جنگل‌های شمال ۴۵ هزار هکتار یعنی ۳۶ درصد آن است.»
بهر تقدیر آتش سوزی جنگل‌ها پدیده عجیبی نیست و در همه کشورها رخ می دهد اما در کشور ما در مقابله با چنین فجایعی همواره غافلگیر می شویم و تا به خودمان بیاییم بخش وسیعی از پهنه های سبز خاکستر می شود و مردم محلی به عنوان صف مقدم مقابله با آتش دچار آسیبهای جانی و مالی می شوند تا جایی که در سال های اخیر 17 نفر جان خود را از دست داده اند.
الگو گرفتن از تجربیات بین المللی و عزم راسخ مردم و مسئولان می تواند زیان های ناشی از آتش سوزی را در کشور ما را نیز تا حد زیادی کاهش دهد. تجربیات بین‌المللی نشان می‌دهد که گذار به مدیریت فناورانه حریق، یک روند جهانی است که در حد ایده و تئوری باقی نمانده و نتایج ملموسی داشته است.
یونان، کشوری با اقلیم و پوشش گیاهی مدیترانه‌ای مشابه با برخی مناطق شمالی ایران، پس از تجربه آتش سوزی های ویرانگر، یک رویکرد سیستمی اتخاذ کرده است. دولت یونان با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون یورویی، در حال ایجاد یک منظومه اختصاصی از ماهواره‌های حرارتی است.
این کشوردر یک پایلوت موفق در سال ۲۰۲۴، سیستمی را آزمایش کرد که در آن سنسورهای جنگلی پس از تشخیص دود، به‌طور خودکار پهپادی را برای تایید اعزام کردند و هوش مصنوعی مسیر گسترش آتش را پیش‌بینی کرد.
ترکیه پیشرفت‌های چشمگیری دراستفاده از پهپادها داشته است. سامانه «پشتیبانی تصمیم‌گیری حریق»(ترکیه که جوایز بین‌المللی دریافت کرده، ازهوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های تاریخی و هواشناسی جهت پیش‌بینی خطر استفاده می‌کند. ترکیه همچنین با ادغام پهپادهای نظامی در ناوگان جنگل‌بانی، توانسته مدت‌زمان واکنش به آتش‌سوزی را کاهش دهد.
تجربه کالیفرنیا نشان‌دهنده اهمیت همکاری بین دانشگاه ، دولت و بخش خصوصی است. شبکه که شامل بیش از ۱۰۰۰ دوربین متصل به هوش مصنوعی است، به استانداردی تبدیل شده که در بسیاری موارد پیش از تماس شهروندان با ۹۱۱، آتش را شناسایی می‌کند.
آتش‌سوزی گسترده درجنگل‌های هیرکانی به‌ویژه منطقه «الیت» مازندران، باردیگرزنگ هشدارمدیریت بحران آتش سوزی درجنگل ها را به صدا درآورده است.
نیاز فوری به مقررات سختگیرانه برای عاملان آتش سوزی ، مشارکت مؤثر جامعه و ابتکارات آموزشی درحفاظت از جنگل‌ها، به ویژه در
مناطقی که گردشگران را جذب می‌کنند، تعبیه دوربین‌های تله‌ای و کنترل محل و سرانجام ایجاد پایگاه اطفای حریق دائمی که همیشه بالگردی درحالت آماده باش داشته باشد ازمواردی است که برای نجات تنفسگاههای زمین از بحران های ناگوار لازم است.
