توریسم آنلاین: تماشای عرض رودی خروشان یا دریایی نیلگون، سیم‌های خاردار بلند یا فنس‌های طولانی در پهنه‌ای که در آن سویشان آب یا خاک سرزمین‌های همسایه آغاز می‌شوند، به خودی خود تجربه جالب و متفاوتی است که می‌تواند گردشگران را برای سفر به شهرهای مرزی وسوسه کند
اما دیری است مسافران این شهرها فقط به قصد خرید از بازارها و بازارچه‌های این مناطق، که اجناس متنوع و ارزان قیمت در آنها فراوان است، کوله بار سفر می‌بندند، چنین می‌شود که بخش عمده‌ای از قابلیت‌های گردشگری این نواحی دیدنی مرزی نادیده و مغفول می‌مانند؛ به همین دلیل این بار برای کشف جاذبه‌های تاریخی و طبیعی در بخشی از دیدنی‌ترین شهرهای مرزی ایران از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب راهی شده‌ایم، با ما همسفر باشید…
در آستارا حیران شوید
شهر مرزی آستارا در غربی‌ترین گوشه دریای خزر واقع شده و با کشور آذربایجان 38 کیلومتر مرز آبی و خاکی دارد.
اینجا همان جایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی خاصش طلوع خورشید زیبای وصف ناپذیری دارد و هر صبح تماشای برخاستن این گوی درخشان از قلب دریا برای مسافران منظره‌ای تماشایی می‌آفریند. سالیان درازی است که شهر آستارا به عنوان مهم‌ترین مرکز تجاری استان گیلان، بسیاری از مسافران را برای خرید از بازار بزرگ ساحلی‌اش، که محلی‌ها به آن «بساط» می‌گویند، به سوی خود می‌کشاند؛ بازاری که هیچ وقت دست خالی از آن برنمی‌گردید چون از نظر قیمت و تنوع اجناس یکی از بهترین‌ها است، ضمن آن که این بازار با بام‌های سفالی و معماری متفاوتش جذابیت زیادی دارد.
با این همه، بازارگردی تنها جاذبه این شهر زیبای مرزی نیست و در هر گوشه و حاشیه آن بخشی از طبیعت منحصربه‌فرد گیلان با چشم اندازهای دلپذیری از جنگل‌های انبوه هیرکانی، سواحل ماسه‌ای دریا و کوهستان جلوه گری می‌کند؛ از یک سو قله پر غرور اسپیناس با قامت برافراشته دو هزار متری‌اش در دور دست علاقه مندان کوهنوردی را به هیجان می‌آورد و از سوی دیگر برای طبیعت دوستان هم در نزدیکی آستارا آبشار لاتون – بلندترین آبشار ایران – تالاب حیرت انگیز استیل با درختان شناورش، آبگرم‌های جنگلی، تله کابین گردنه حیران که مسافران را از زیبایی‌های حیران به جنگل‌های فندقلو می‌رساند و پارک جنگلی بی‌بی یانلو رویایی‌ترین اوقات را می‌سازند. طرح ساحلی صدف، باغ بزرگ کاکتوس‌ها، باغ پرندگان، پارک ساحلی – تفریحی شریعتی، نوار مرزی و باغ ملی بخش دیگری از دیدنی‌های این شهر زیبا را تشکیل می‌دهند.
جلفا در آغوش ارس
در شمال غربی استان آذربایجان شرقی، در دشتی وسیع،شهر مرزی به نام جلفا واقع شده که از میدان اصلی آن تا خاک نخجوان – یکی از جمهوری‌های خودمختار کشور آذربایجان – راه زیادی نیست.
این شهر کوچک مرزی علاوه بر بازارهایش، جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی منحصربه‌فردی دارد که خوب است با آنها آشنا شویم. برای نمونه یکی از این جاذبه‌های تاریخی جلفا کلیسای معروف و قدیمی «سنت استپانوس» است.
دیدار از این کلیسا که در منطقه طبیعی بکری قرار گرفته است، با عبور جاده زیبایی که در سراسر مسیر آن رودخانه پرحماسه ارس می‌خروشد، ممکن می‌شود؛ رودی که مرز بین ایران و آذربایجان و ایران و ارمنستان را مشخص می‌کند. خوشبختانه در این مسیر امکان با زدید از پارک ساحلی واقع بر کناره رود ارس، کلیسای چوپان، کلیسای ننه مریم و سد ارس با عبور از فرعی‌های همین جاده وجود دارد، اما برای دیدن کلیسای سنت استپانوس که بعد از قره کلیسا در آذربایجان غربی از مهم‌ترین کلیساهای ایران و جهان به شمار می‌رود، باید به مسیرتان به صورت مستقیم ادامه بدهید. این کلیسای دیدنی و تاریخی حدود 1300 سال قدمت دارد و در یونسکو نیز ثبت جهانی شده است.
یام تبریز – مرند (چاپارخانه و کاروانسرا قدیمی به جا مانده از عهد صفویه)، حمام جلفا، آبشار و آسیاب خرابه واقع در 35 کیلومتری جلفا که به قدیمی‌ترین آسیاب ایران معروف است، راه آهن و پلی تاریخی که در سال‌های دور متصل کننده ایران و نخجوان بوده‌اند، در کنار مقبره سه شهید سرباز مرزبان در نزدیکی همین پل که در سال 1320 با مقاومت جانانه‌شان برابر قوای بیگانه به شهادت رسیدند، از دیگر دیدنی‌های منطقه مرزی جلفا هستند.
سرخس، شهر مرزی شمالی شرقی
شهر مرزی سرخس در شمال شرقی استان خراسان رضوی در 180 کیلومتری شرق مشهد قرار گرفته است و با کشور ترکمنستان مرز مشترک دارد.
این شهر مرزی که در سده‌های اول تاریخ اسلام تا زمان ابن بطوطه هم از شهرهای بزرگ خراسان بوده است، این روزها با داشتن 16 اثر تاریخی و چشم اندازهای طبیعی دیدنی برای گردشگران استان خراسان، مقصدی در خور توجه است.
اگر بخواهید بازدید از سرخس را با تماشای قدیمی‌ترین عمارت‌های تاریخی آن شروع کنید باید به آرامگاه بابالقمان، عارف قرن چهارم هجری، بروید و جالب آن که این مقبره واقع در سه کیلومتری شمال شهر سرخس به مرز ایران و ترکمنستان بسیار نزدیک است.
سبک معماری بنا مربوط به دوران سلجوقیان است و به همین دلیل با گنبد عظیم و ایوان رفیعش از دور هم خودنمایی می‌کند، ضمن آن که آجرکاری‌های استادانه و نقوش هندسی و گچ بری های آن در طاق نماها و فضای داخلی‌اش چشمگیر است. کاروانسرای رباط شرف (شاهکار هنر ایرانی از دوره سلجوقی)، انبار غله قوش خزایی، پل خاتون (پل تاریخی نقطه مرزی بین ایران و ترکمنستان) و سیلوی سرخش هم از دیگر دیدنی‌های تاریخی این شهر و ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور هستند.
علاوه بر این‌ها، چشم اندازهای طبعی متنوعی برای گردشگران دوستدار طبیعت در حاشیه این شهر وجود دارند که دریاچه بزنگان یا کل بی‌بی (تنها اثر طبیعی ملی که ویژگی آب‌های دریایی را دارد و ماهی بومی آن شیرماهی است)، سد دوستی (سد زیبایی بر روی رودخانه مرزی هریرود در مرز ایران و ترکمنستان)، غار مزداوند، غار کرکس، غار بزنگان، جنگل‌های پسته، دشت گل‌های وحشی، درخت آرزوهای بزنگان از آن جمله هستند.
قصر شیرین، مرز زخم دیده
در حاشیه غربی استان کرمانشاه شهری تاریخی واقع شده که باید به احترام مقاومت مردمان و خاکش در برابر تجاوز بیگانه ایستاد.
شهر مرزی زیبا و آفتاب گیر در کناره رود الوند که سال‌های دراز دل مردم شهر و تن نخل‌های زیبا و درختان پرشمارش از هجوم لرزیده است. هر چند این شهر که قصرشیرین نام دارد، در اواخر جنگ شکل ویرانه‌ای تاثر برانگیز به خود گرفته بود، اما خوشبختانه این روزها آباد است. قصرشیرین همان شهری است که با آغوش گشاده میزبان زائران کربلا و عتبات عالیات است. نخلستان‌هایش دوباره جان گرفته‌اند و در بهار درختان پرتقال، لیمو و نارنجش شکوفه می‌دهند، تا این خاک افسانه‌ای هنوز هم به نام «قصر شیرین» خوانده شود؛ سرزمینی که خسرو پرویز ساسانی در آن برای دلدار مسیحی‌اش قصری باشکوه در زمره عجایب دنیا ساخت.
هر چند این روزها از آن قصر و دلدادگی اثری نیست، اما پشتوانه تاریخ و ادبیات کهن سال این دیار باقی است. در هر گوشه قصرشیرین که قدم بزنید بنایی تاریخی به یادگار می‌بینید تا آنجا که بازارچه مرزی‌اش هم در کاروانسرای سنتی شهر قرار گرفته است. این کاروانسرا که شاه عباسی نام دارد به سبک کاروانسراهای دوره صفویه ساخته شده و در بخشی از آن هم موزه مردم‌شناسی برپاست.
جاذبه‌های تاریخی دیگر قصرشیرین عبارت‌اند از: آتشکده چهارقاپی به جا مانده از عصر ساسانی، نهر شاهگدار، سیستم اب رسانی به طول 10 کیلومتر (عصر ساسانی)، بان قلعه، حوش کوری، کاروانسرای شاه عباسی و آثار جنگ تحمیلی ضمن آن که بعد از مرور تاریخ می‌شود بر کناره زلال الوند نشست و در طبیعت سرسبز قصر شیرین از آرامش سیراب شد.
شهر مرزی ماکو، بزرگ ترین منطقه آزاد آسیا
در شمال غرب ترین نقطه نقشه ایران شهری به نام ماکو دیده می شود که از شمال و غرب با ترکیه و عراق و از شرق با جمهوری خودمختار نخجوان همسایه است.
این شهر مرزی به عنوان بخشی از بزرگ‌ترین منطقه آزاد آسیا با طبیعتی بکر که دارای رودها، چشمه‌ها، جلگه‌ها، باغ‌های میوه فراوان و دشت‌های پر گل به همراه جاذبه‌های بومی و تاریخی فراوان است، یکی از بهترین شهرهای مرزی ایران برای گردشگری است.
می‌توانید گردش در ماکو را با بازدید از دخمه سنگی فرهاد با قدمت 2700 ساله واقع در هفت کیلومتری شهر شروع کنید؛ اثری زیبا و حیرت انگیز در دل کوه که شامل دو اتاق تودرتوی تاریک و تمام سنگی است و طاقچه‌ای هم در آن دیده می‌شود. ویرانه‌های شهر باستانی دامباد، کاخ موزه باغچه جوق، قلعه قبان (بافت قدیمی ماکو)، حمام تاریخی صوفی، به همراه عمارت کلاه فرنگی، ساختمان بانک ملی، ساختمان شهربانی قدیم، مسجد حضرت ابوالفضل، پل پنج چشمه و پل قلعه جوق از دیگر آثار تاریخی شهر کهن و دیدنی ماکو هستند.
از جاذبه‌های طبیعی شهر هم می‌توان به کلاهک سنگی، سواحل زیبا و دل انگیز ارس، چشمه ثریا در نقطه صفر مرزی، طبیعت دیدنی سد ماکو و پارک جنگلی نازک اشاره کرد. اگر برای خرید به ماکو رفته باشید بازارچه مرزی ماکو با 22000 متر مربع مساحت و داشتن 500 مغازه که بهترین برندهای ترکیه را با قیمت مناسب عرضه می‌کنند، شما را با خاطراتی خوش و سوغات فراوان راهی دیار خود می‌کند.
مریوان، مرز سبز غربی
از شمال غربی شهر سنندج که راه بیفتید پس از پیمودن مسافت تقریبی 125 کیلومتر با گذر از جاده‌های رویایی سبز و البته بسیار پرپیچ و خم شهر مرزی مریوان در محاصره حلقه‌ای از درختان پیدا می‌شود.
شهری که به دلیل داشتن جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی فراوان از زیباترین مقاصد گردشگری مرزی است. رودخانه‌های پرآب فراوان، جنگل‌های پهناور بلوط و باغ‌های میوه که با میهمان نوازی گرم مردم مهربان کردستان و فرهنگ اصیل شان همراه است، باعث شده که گردشگران زیادی نه تنها برای خرید بلکه برای یک سفر لذت‌بخش بارها به مریوان سفر کنند؛ جایی که تالاب باشکوه زریوار (زریبار) یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های استان کردستان را در قلب خود دارد.
قایق سواری روی این دریاچه منحصربه‌فرد، با وجود چشم اندازهای بکر دیدنی و گذر از میان نیزارها و اکوسیستم کاملش که گیاهان، جانوران و پرندگان بومی و مهاجر فراوانی را در خود جای داده است، لذتی بی‌اندازه دارد. در کنار این دریاچه، بازار ماهی‌های کبابی هم بسیار پر رونق است و طعم ماهی‌های قزل آلای این دریاچه به همراه آش‌ها و نان‌های محلی کردی خود از خاطرات به یادماندنی است که مسافران مریون همیشه یادآوری‌اش می‌کنند، بازارچه‌های رنگین محلی و بازار مرزی باشماق در 15 کیلومتری شهر مریوان به همراه نمایشگاه‌های فصلی صنایع دستی و گردش در منطقه اورامان یا دیدن مراسم‌های سنتی شورانگیزی مانند «پیرشالیار» از دیگر جاذبه‌های گردشگری این منطقه مرزی هستند.
شهر مرزی میرجاوه، در قلب تفتان
شهرستان میرجاوه سر بر دامن امن کوه تفتان دارد و در شرق استان سیستان و بلوچستان دارای 350 کیلومتر مرز با کشور پاکستان است.
این شهر از نخستین شهرهای مرزی ایران است که راه آهن، شهربانی و گمرک داشته، به همین دلیل اگر به ساختمان‌های قدیمی علاقه‌مند باشید در این شهر می‌توانید عمارت‌های زیادی را ببینید و سپس برای دیدن بخش‌های دیگری از جذاب‌ترین چشم اندازهای تاریخ یو طبیعی این شهرستان از شهر خارج شده و به بخش‌های لادیز و تمین بروید.
10 کیلومتر که از شهر فاصله بگیرید به چشمه غار لادیز یکی از زیباترین شگفتی‌های طبیعی این منطقه، می‌رسید که 15 کیلومتر طول دارد. این غار به علت واقع شدن در طبیعتی بکر و سرسبز ه درختان گز و پده آن را در برگرفته‌اند و همچنین به دلیل جاری بودن آبی خنک و زلال از سقف و کف آن با هوایی مرطوب و مطبوع در تابستان‌های گرم گردشگران زیادی را در فصول گرم سال به سوی خود می‌کشاند، ضمن آن که در نزدیکی همین غار آبشار لادیز هم در تابستان برای مردم منطقه گردشگاهی دلپذیر است.
معروف ترین اثر تاریخی منطقه تمین گورستان هفتاد ملا در فاصله 44 کیلومتری شهر میرجاوه است که قدمتی هشتصد ساله دارد. این گورستان منحصربه‌فرد با مساحتی بیش از 500 متر در دل کوه واقع شده و قبرهایش زیر طاق سنگی و کمانی آن چنان قرار گرفته‌اند که هیچ وقت آفتاب نمی‌بینند. موزه پست، ایستگاه راه آهن، ساختمان شهربانی، قلعه بنگان، باغات کلک، بقعه حضرت موسی (ع) و روستای پلکانی و صخره‌ای تمین از دیگر آثار تاریخی و طبیعی شهر مرزی میرجاوه هستند.
صدای بال فرشتگان در شلمچه
روستای مرزی شلمچه که در 17 کیلومتری غرب خرمشهر و جنوبی‌ترین نقطه مرزی ایران با عراق واقع شده یکی از مهم‌ترین مناطق جنگی در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بوده است.
جایی که کشور همسایه با شکستن حصارهای مرزی‌اش برای اشغال خرمشهر هجوم آورد و هر گوشه خاکش از جنگ و حماسه و خون و زخم یادگار دارد. اینجا کربلای ایران است.
سفر به شلمچه سفر به تاریخ جنگ است. خاکش را به تبرک می برند چون پیکر پاک جوانان زیادی برای آزادسازی اش در خون خفته است و یادمان شهدای شلمچه مهم‌ترین و بزرگ‌ترین یادمان در مناطق عملیاتی است که می‌شود در آن به غیورترین مردان این سرزمین ادای احترام کرد و در مسجد زیبایش نماز عشق خواند.
ورود به خاک گیرا و عزیز این منطه که با اشک و خون غسل داده شده است بعد از گذر از پل نو آغاز می‌شود و فضای معنوی‌اش منقلب‌تان می‌کند. هنوز بقایای راکت و موشک و خمپاره که قلب زمین را شکافته قابل مشاهده است، آن طرف‌تر هم تانک‌ها و قایق‌های به جامانده از جنگ به روزهای سخت شلمچه گواهی می‌دهند، در سکوت این سرزمین می‌شود از خاطرات خاک ریزهایش حکایت غرورانگیزترین و جاودانه‌ترین حماسه‌ها را به خاطر سپرد و شب‌ها در میان نخلستان‌هایش صدای بال فرشتگان را شنید و آرام گرفت.
